Mijke Peeters is gemeentelijk archeoloog van Oss: ‘In de gemeente is veel draagvlak voor archeologisch onderzoek’
De gemeente Oss is een begrip in de wereld van de Nederlandse archeologie. Al vijftig jaar lang leggen Leidse archeologen, in samenwerking met inwoners van Oss, de geschiedenis van de gemeente bloot. 2024 is het archeologische jaar van Oss! In een reeks interviews blikken we terug op vijftig jaar samenwerking en kijken we naar de toekomst. Dit keer interviewen we Mijke Peeters, gemeentelijk archeoloog van Oss.
Structureel aandacht voor archeologie
Het begon allemaal in 1964 in de IJsselstraat in Oss. ‘Amateurarcheologen zagen daar sporen in het zand,’ legt Mijke Peeters uit. ‘Vervolgens alarmeerden zij de Leidse archeologen. Samen met de gemeente onderzochten zij de vindplaats.’ Dit markeerde het begin van een samenwerking die al 50 jaar duurt. ‘Sindsdien is Leiden betrokken geweest bij heel veel onderzoek.’
Weinig andere plekken in Noordwest-Europa zijn zo goed integraal onderzocht als de gemeente Oss. ‘Dat is op zichzelf natuurlijk al heel bijzonder, maar wat misschien nog unieker is, is dat er al een halve eeuw lang structureel aandacht is geweest voor de archeologie en dat merk je gewoon binnen de gemeente.’ Veel inwoners hebben kennis van de lokale archeologie. ‘Er is veel draagvlak voor het onderzoek. Sinds 2009 hebben we al een eigen gemeentelijk archeoloog, best vroeg voor een gemeente met de grootte van Oss.’ Peeters vermoedt dat de inwoners het belang van archeologie ervaren juist omdat er al zo lang onderzoek is gedaan naar de lokale archeologie en hier ook continue bekendheid aan is gegeven.
Hoog op de prioriteitenlijst
Het is niet vanzelfsprekend dat archeologisch onderzoek hoog op de prioriteitenlijst staat. ‘Ik hoor weleens van collega’s in andere gemeenten dat zij de archeologie nog moeten ‘verkopen’. Dat is in Oss eigenlijk helemaal niet het geval, want niet alleen hebben de meeste mensen kennis van de lokale archeologie, ze staan ook achter het uitvoeren van verder onderzoek.’
Je zou kunnen stellen dat het archeologisch erfgoed onderdeel is van de identiteit van de Ossenaar. ‘Dat is inderdaad het geval, al zijn er ook nog Ossenaren die nog niet zo bekend zijn met het lokale verleden. Onze ambitie in dit jubileumjaar was ook echt om alle Ossenaren kennis te laten maken met de archeologie van Oss.’
Archeologie in de openbare ruimte
In de gemeente Oss zie je relatief veel archeologie terug in de openbare ruimte. ‘Je hebt bijvoorbeeld een wijk die volledig is ingericht op basis van de lokale archeologie, van straatnamen tot informatieborden en de uitbeelding van vondsten. Op die manier lopen mensen ook letterlijk tegen de archeologie aan.’ Peeters verwijst naar het rondgebogen zwaard die in een enorme vorm één van de rotondes siert. ‘Iedere Ossenaar kent het, je kunt er niet omheen.’ Het is één van de meest iconische en favoriete vondsten in Oss.
De vraag is: wat is Mijke Peeters’ favoriete vondst in Oss? ‘Ik vind de vondsten bij de Gewandeweg het meest bijzonder, maar dat komt omdat ik een landschapsarcheoloog ben. De archeologie aan de Gewandeweg is helemaal in het landschap ingebed. Je zit daar op het overgangsgebied van zand naar klei en dat is waar mensen woonden. Daar zie je het verleden in brede context.’ Je komt oog in oog met de keuzes die mensen gemaakt hebben. ‘Ze zullen zich hebben afgevraagd wat goede plekken zijn om te wonen en te werken en ze hebben plekken in het landschap uitgezocht die pasten bij hun behoeften. Dit spreekt me sterk aan.
Jubileumjaar
Op het moment van schrijven is het jubileumjaar van een halve eeuw archeologie in Oss halverwege. Peeters blikt terug op een aantal hoogtepunten. ‘Zo hebben we meegraafdagen georganiseerd in de wijk Ruwaard. Deze wijk bestaat al 60 jaar en viel daarmee dus buiten de periode van intensief archeologisch onderzoek. We hebben uiteindelijk met 60 enorm enthousiaste deelnemers stukjes opgegraven, onder begeleiding van archeologen.’
Ook de komende maanden gaat er nog van alles plaatsvinden rondom archeologie in Oss. ‘De opening van het heringerichte Kerkplein van Maren-Kessel gaat bijzonder worden. Hier lag in de Romeinse tijd één van de grootste tempels van Noordwest-Europa. De stenen hiervan lagen al bijna 50 jaar in de opslag, maar nu liggen ze weer op hun plek van herkomst op het plein, waar iedereen ze kan zien.’
Eind november zal Oss bezocht worden door een grote delegatie archeologen. ‘We organiseren een wetenschappelijk congres over het grootschalige onderzoek dat in Oss is uitgevoerd. Ook zal het ingaan op andere grootschalige onderzoeken in Nederland. Publieksparticipatie is ook een belangrijk onderwerp hierin.’ Daarnaast gaat er in september nog een theaterproductie van start die geïnspireerd is op de Vorst van Oss.
Archeologische reuring
Vooruitblikkend naar de volgende 50 jaar meldt Peeters dat ze de jaarlijkse Leidse Fieldschool in ieder geval graag terug ziet blijven komen. ‘We kunnen de Fieldschool niet meer wegdenken, die hoort bij Oss, dus daar maken we ons hard voor. Zo is er in ieder geval ieder jaar zes weken lang archeologische reuring binnen onze gemeente. Daar komen ook weer publieksactiviteiten uit voort.’
Het enthousiasme bij Peeters is duidelijk voelbaar. ‘We hebben gewoon een hele leuke club. Mensen die samen met archeologie bezig zijn. Ik hoop dat de band zo goed blijft en dat we elkaar blijven vinden en samen mooie initiatieven kunnen neerzetten. Uit het verleden is gebleken dat dat goed gaat en ik denk dat we dat dus niet moeten veranderen. We zijn goed bezig en we moeten hier lekker mee doorgaan.’