Hoe maken we keuzes in een soms overweldigende wereld? Dat onderzoekt Lotte van Dillen als nieuwe hoogleraar Social Cognition and Decision Making
Door technologische en maatschappelijke ontwikkelingen komt er meer informatie op ons af dan ons brein kan verwerken. Hoe beïnvloedt dat onze besluitvorming, als individu en samenleving? En kan het ook beter? Dat gaat Lotte van Dillen met haar leerstoel onderzoeken.
Welke invloed hebben emoties op onze beslissingen? Welke rol speelt aandacht hierin? En hoe wegen we onze eigen gevoelens af ten opzichte van die van anderen in een sociale omgeving? Om die vragen te beantwoorden combineert Van Dillen neuropsychologische labexperimenten met veldonderzoek onder specifieke doelgroepen. Zo werkt ze samen met politiemedewerkers voor onderzoek naar het duiden van camerabeelden en met vrouwen met zwangerschapsdiabetes om meer te leren over afgeleid zijn tijdens eten.
'Door digitalisering en de 24/7-economie is multitasking de norm geworden'
De prijs van multitasking
Een belangrijk uitgangspunt van haar onderzoek is dat onze mentale capaciteit beperkt is, en dat dit gevolgen heeft voor wat we wel of niet waarnemen, denken, voelen of beslissen. ‘Door digitalisering en de 24/7-economie komt er steeds meer informatie op ons af, multitasking is de norm geworden,’ vertelt ze. ‘Maar ons brein kan al die info niet verwerken, waardoor onze besluitvorming onder druk komt te staan. Onze beslissingen raken vertekend, en dit kan negatieve gevolgen hebben voor ons als individu en de samenleving als geheel.’ Denk bijvoorbeeld aan de niet-aflatende stroom appjes, mails en taken op de moderne werkplek, die zorgen voor mentale belasting. ‘Door die stress raken onze sensorische prikkels van smaak en honger verstoord, wat kan leiden tot ongezonde keuzes.’ Een ander voorbeeld is dat door tijdsnood, administratieve druk en geldzorgen mensen zich onevenwichtig focussen op de kort termijn, en daardoor de lange termijn uit het oog verliezen. ‘Of kijk naar nieuwe informatietechnologieën en simulatietechnieken, die maken dat we bepaalde vormen van informatie als indringender ervaren en daardoor sneller als ‘objectieve waarheid’ beoordelen.’
'Leren van je fouten brengt je verder dan krampachtig binnen de lijntjes proberen te kleuren'
Fouten durven maken
De principes van team science en die van Academia in Motion vormen een rode draad in Van Dillens werk, waarin samenwerking hand in hand gaat mer wederkerigheid, opbouwende kritiek en een open houding. Blunders toegeven schuwt ze niet: ‘Leren van je fouten en dit actief uitdragen brengt je uiteindelijk verder dan krampachtig binnen de lijntjes proberen te kleuren en moedigt anderen hopelijk aan hetzelfde te doen. Het bijstellen van verwachtingen op basis van observaties is niet alleen de kern van de empirische cyclus, maar ook een belangrijke voorwaarde voor goed leiderschap.’
Burgers betrekken
Met haar werk wil Van Dillen bijdragen aan effectiever en evenwichtiger keuzegedrag. Naast onderzoek doen, zal ze daarom ook interventies ontwikkelen en testen die dit gedrag stimuleren, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid, recht en economie. In dit proces zal ze specifiek burgers en professionals betrekken en nauw samenwerken met andere disciplines en maatschappelijke partners, een werkwijze die haar al bekend is door haar rol als onderzoeker in het Kenniscentrum voor Psychologie en Economisch Gedrag en als adviseur voor de Rijksoverheid.
'Zelfs het meest ronkende idee belandt in de prullenbak zonder aandacht voor de praktische uitwerking of bij gebrek aan draagvlak'
‘Daar heb ik geleerd hoe belangrijk het is de doelgroep te betrekken bij ontwikkeling van beleid. Zelfs het meest ronkende idee belandt in de prullenbak zonder aandacht voor de praktische uitwerking of bij gebrek aan draagvlak. Door het organiseren van inspraak en tegenspraak met alle betrokkenen voorkom je blinde vlekken.’ Ook wil ze haar onderzoeksresultaten blijven toepassen in onderwijs en trainingen voor studenten en professionals op gebied van sociale cognitie en keuzegedrag.
Van Dillen gaat zich op haar persoonlijke leerstoel focussen op de sociaalpsychologische en cognitief-affectieve mechanismen die ten grondslag liggen aan onze oordeelsvorming en keuzegedrag. Kenmerkend voor haar onderzoek is het translationele karakter: dat inzichten uit fundamenteel onderzoek worden vertaald naar toepassingen in de praktijk. Hiervoor gebruikt Van Dillen een interdisciplinaire onderzoeksaanpak met verschillende methoden.