De postkoloniale podcast: Christiaan Snouck Hurgronje en de islam – met Wim van den Doel
Zelden heeft iemand zich zo zeer verdiept in de islam als Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936). Snouck studeerde in Leiden en promoveerde in 1880 op zijn dissertatie over Het Mekkaansche feest. Daarmee was zijn onderzoek naar de islam niet ten einde. Voor zijn onderzoek bekeerde hij zich zelfs tot de islam en liet hij zich besnijden.
Wat is de betekenis van Snouck Hurgronje voor het onderzoek naar de islam in Nederlands-Indië? Hoe keek hij naar die voor Nederland vreemde en vijandige religie in ‘de Oost’? En wat kunnen Snoucks inzichten betekenen voor het huidige postkoloniale Nederland?
Op 5 januari 1885 werd hij als ‘Abd-el Ghaffar’ toegelaten om Mekka te bezoeken. Dat leidde tot de publicatie in 1888 over Mekka: de belangrijkste informatiebron over de stad in het westen tot dan toe. Nadien reisde hij naar Nederlands-Indië om in Buitenzorg als taalambtenaar en onderzoeker aan de slag te gaan. Sinds 1873 was Nederland in een oorlog verwikkeld in Atjeh, in Noord-Sumatra. In 1891 en 1892 reisde Snouck door Atjeh om verslag uit te brengen aan het gouvernement. Dankzij zijn fenomenale talenkennis (hij sprak Atjees, Maleis, Javaans en twaalf andere talen) lukte het hem een beeld van binnenuit te schetsen van de ‘religieus-politieke toestanden in Atjeh’. Op basis van zijn onderzoek pleitte hij voor goed georganiseerde systematische spionage in plaats van terreur als middel om het Nederlandse gezag te handhaven. In 1898 werd Snouck naaste medewerker van Van Heutsz, die Snoucks adviezen ter harte nam en op basis daarvan Atjeh uiteindelijk wist te onderwerpen aan het koloniale gezag. In 1906 keerde Snouck naar Nederland terug, waar hij hoogleraar Arabisch in Leiden werd. Hij liet zijn inheemse echtgenote en hun kinderen achter en stichtte in Nederland een nieuw gezin.
In de postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden met gasten in gesprek over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In aflevering 19 van De postkoloniale podcast spreken zij met Wim van de Doel over Christiaan Snouck Hurgronje en de islam.
Gast
Wim van de Doel promoveerde in 1994 bij Cees Fasseur op De Stille Macht. Het Europese binnenlands bestuur op Java en Madoera 1808-1942. In 2003 volgde hij Henk Wesseling als hoogleraar Algemene Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. In 2008 werd hij decaan van de faculteit der Geesteswetenschappen van dezelfde universiteit. Tegenwoordig is hij decaan van de Leiden-Delft-Erasmus Universities alliantie en voorzitter van de Stichting NL Space Campus in Noordwijk.
Van den Doel schreef verschillende gezaghebbende boeken over het Nederlandse kolonialisme. Het Rijk van Insulinde. Opkomst en ondergang van een Nederlandse kolonie uit 1996 is nog steeds een veelgebruikt overzicht van de geschiedenis van Nederlands-Indië. Vier jaar later verscheen Afscheid van Indië, een studie over de val van het Nederlandse imperium in Azië. In 2011 publiceerde Van den Doel Zover de wereld strekt, de geschiedenis van Nederland overzee vanaf 1800. Tien jaar daarna kwam Snouck uit, de biografie van een van Nederlands grootste islamgeleerden Christiaan Snouck Hurgronje. Deze levensbeschrijving werd in 2023 in het Indonesisch uitgegeven.
De postkoloniale podcast
Het koloniale verleden van Nederland staat volop in de belangstelling. In 2020 was het vijfenzeventig jaar geleden dat Indonesië onafhankelijk werd; twee jaar later bood premier Rutte ‘diepe excuses’ aan voor het structureel geweld dat in de dekolonisatieoorlog was gebruikt. In De postkoloniale podcast komen prominente onderzoekers en schrijvers aan het woord en praten we over hun onderzoek/werk in relatie tot het koloniale verleden. Centraal staat de vraag in hoeverre het onderzoek naar (post)koloniale literatuur kan bijdragen aan de verwerking van het koloniale verleden.
Afleveringen
De afleveringen worden gepubliceerd op De postkoloniale podcast, het kanaal van Universitaire Bibliotheken Leiden. Dit is het tweede seizoen en er verschijnen weer zes nieuwe afleveringen. De nieuwste aflevering en de eerdere afleveringen kunnen nu worden beluisterd via de volgende kanalen:
NWO Vidi-project
De postkoloniale podcast is een initiatief van Rick Honings en Coen van ’t Veer. Beiden zijn redacteur van de in 2021 verschenen literatuurgeschiedenis De postkoloniale spiegel. De Nederlands-Indische letteren herlezen en van het wetenschappelijke tijdschrift Indische Letteren. De podcast komt voort uit het door Rick Honings geleide NWO Vidi-project Voicing the Colony. Travelers in the Dutch East Indies, 1800-1945.