50 jaar archeologische samenwerking met Oss door de ogen van decaan Jan Kolen: ‘Ik ben enorm trots’
De gemeente Oss is een begrip in de wereld van de Nederlandse archeologie. Al vijftig jaar lang leggen Leidse archeologen, in samenwerking met inwoners van Oss, de geschiedenis van de gemeente bloot. 2024 is het archeologische jaar van Oss! In een reeks interviews blikken we terug op vijftig jaar samenwerking en kijken we naar de toekomst. Dit keer interviewen we Jan Kolen, decaan van de Leidse Faculteit der Archeologie.
Een begrip
Jan Kolen besefte al tijdens zijn studietijd in Leiden dat Oss voor de Faculteit der Archeologie een begrip is. ‘Ik volgde colleges bij Harry Fokkens, die het Oss project in de jaren ’80 leidde. Toen al was het duidelijk hoe belangrijk Oss is voor de faculteit. Én hoe belangrijk de faculteit is voor Oss.’ Nu zo’n 40 jaar later, is de samenwerking tussen universiteit en gemeente niet meer weg te denken. ‘In dit jubileumjaar heb ik de samenwerking terug zien komen in tal van activiteiten en initiatieven: het toneelstuk, de meegraafdag, uitnodigingen over en weer, maar ook in producten die geïnspireerd zijn op de archeologische ontdekkingen: zoals kunst in de publieke ruimte (het zwaard!) en een bier dat verwijst naar het Vorstengraf van Oss. Voor ons is Oss hét voorbeeld van hoe archeologie een plaats kan krijgen in de gemeenschap.’
Facultaire identiteit
In deze interviewreeks hebben we al vaak aandacht gegeven aan de plaats van archeologie in de identiteit van Oss. Maar Oss is minstens zo belangrijk voor de identiteit van de Faculteit der Archeologie. ‘Je zou zelfs kunnen zeggen dat Oss van levensbelang is voor de opleiding van de archeologen van de toekomst. De archeologie van Oss heeft eerstejaarsstudenten veel te bieden: een divers archeologisch verhaal, dicht aan de oppervlakte, landschap dat goed opgraaft en door de zanderige grond zijn vondsten makkelijk te duiden.’ Dit is ieder jaar weer terug te zien in de Field School, waarin eerstejaarsstudenten hun eerste schep in de Osse grond steken. ‘Het is van groot belang dat we dit kunnen blijven doen. Ook onze internationale studenten studeren af met het besef hoe belangrijk de archeologie van Oss is. Het is iets dat al onze studenten met elkaar verbindt, wat hun achtergrond ook is.’
Promotie en verduurzaming
Het onderzoek van de afgelopen jaar heeft een cumulatieve werking. ‘Dit is één van de meest complete archeologische landschappen in Europa dat helemaal in kaart is gebracht: van de nieuwe steentijd en bronstijd tot de ijzertijd en Romeinse tijd. Als decaan ben ik nu deelgenoot geworden en voel ik me verantwoordelijk voor de promotie en verduurzaming van de samenwerking.’
Ironisch genoeg heeft Jan Kolen zelf niet opgegraven in Oss. ‘Hoewel er in de afgelopen 50 jaar altijd samenwerking is geweest hebben de studenten niet ieder jaar opgegraven in Oss. Ik groef op in de regio van Den Bosch en heb me later gespecialiseerd in de oude steentijd, een periode waar Oss niet voor bekend staat.’ Hij lacht. ‘Maar ik maak nu alles goed met terugwerkende kracht!’
Archeologie als verbindende factor
In het afgelopen jaar zijn vertegenwoordigers van de gemeente en de faculteit regelmatig bij elkaar over de vloer geweest. ‘Ik vind dat we kunnen zeggen dat Oss beleidsmatig en bestuurlijk de zaakjes op het gebied van erfgoed en archeologie uitstekend op orde heeft. Maar daarnaast heeft de gemeente ook oog voor de kracht van archeologie als verbindende factor. Die combinatie zie je niet vaak.’ Jan Kolen was zoal bij de nieuwjaarsreceptie, de ontvangst van een grote delegatie Ossenaren in Leiden en bij de opvoering van het toneelstuk over de Vorst van Oss. ‘Het hoogtepunt van het jaar was voor mij het toneelstuk over de Vorst van Oss. Het was een prachtig toneelstuk, echt knap gedaan. Het contact is iedere keer weer heel warm. Persoonlijke betrekkingen zijn belangrijk in een samenwerking, maar het hangt niet alleen van personen af. De band tussen faculteit en Oss is ook beleidsmatig bevestigd. Maar een warme band is uiteraard een bonus. Met alle positieve ervaringen zou ik zelf bijna in Oss gaan wonen!’
Trots
Het mag geen verrassing zijn dat Jan Kolen de samenwerking graag wil voortzetten. ‘Ik ben enorm trots op de samenwerking. Het mag best gezegd worden dat het eigenlijk niet beter kan. Al blijven we altijd naar verbetering zoeken.’ Bijvoorbeeld de Field School. ‘We willen de veldopleiding voor de studenten nog beter en duurzamer insteken, maar we willen het ook diverser insteken, zoals een erfgoedproject, gericht op wat er nog zichtbaar is in het landschap. Ieder jaar wordt het plaatje van het complete archeologische landschap nóg meer waard. Nóg informatiever voor de wetenschap en de Osse gemeenschap. Dus ja, natuurlijk gaan we door! Al onze toekomstige studenten zullen met Oss te maken krijgen. Oss was een begrip, is een begrip en zal een begrip blijven.’