Met deze kleine acties zetten onze labs grote stappen in duurzaamheid
Vriezers die drie graden warmer staan, een recyclebak voor plastic petrischaaltjes of het aansluiten van schakelklokken op apparatuur: via het internationaal erkende Laboratory Efficiency Assessment Framework (LEAF) programma zetten steeds meer Leidse laboratoria kleine – maar doeltreffende – stappen om hun milieu-impact te verminderen. Sluit jouw lab zich ook aan?
Marlies Nijemeisland is duurzaamheidscoördinator bij de directie Strategie en Academische Zaken en centraal aanspreekpunt rondom LEAF. Bert Beerkens is postdoc en lid van de Green Initiative commissie binnen het Leiden Academic Centre for Drug Research (LACDR).
Dag Marlies en Bert, waarom doen we als universiteit mee aan het LEAF-programma?
Marlies: ‘Kort gezegd: om de milieu-impact van onze labs te verkleinen. Laboratoria gebruiken namelijk veel meer energie en grondstoffen dan gewone kantoorruimtes. Dus als we die emissies kunnen reduceren, heeft dat zeker effect op onze duurzaamheid.’
Hoe gaat LEAF praktisch in zijn werk?
Marlies: ‘Het idee is dat laboratoriumgroepen haalbare acties ondernemen om te verduurzamen en hier vervolgens een accreditatie voor krijgen. In totaal zijn er drie niveaus te doorlopen: brons, zilver en goud. Er doen nu dertien labs mee en sinds begin 2023 hebben we al acht bronzen certificaten uitgedeeld. Twee labs zijn op dit moment zelfs heel dichtbij zilver. Wat ik vooral mooi vind aan deze hele beweging is dat het echt een bottom-up initiatief is: het werkt dankzij de enthousiaste collega’s in de labs die initiatieven aanjagen. Als deze initiatieven vervolgens leiden tot structurele veranderingen, dan is dat de kers op de taart.’
‘Er is best veel laaghangend fruit; vrij gemakkelijke aanpassingen met een groot effect’
Bert: ‘Mensen beseffen dat er veel duurzamer kan. Na vier jaar promoveren heb ik ook met mijn eigen ogen gezien wat er op een gemiddeld onderzoekslab allemaal wordt weggegooid aan plastic en oplosmiddelen. Toen ik startte als postdoc, besloot ik me daarom aan te sluiten bij de commissie die zich binnen het LACDR bezighoudt met LEAF. Met zo’n tien collega’s vanuit verschillende labs wisselen we nu regelmatig ideeën uit over hoe we het beste onze certificering kunnen behalen. Het is fijn om op die manier van elkaar te leren.’
Hebben jullie voorbeelden van duurzame acties in onze labs?
Bert: ‘Er is best veel laaghangend fruit; vrij gemakkelijke aanpassingen met een groot effect. In ons lab letten we er nu bijvoorbeeld op dat alle zuurkasten na gebruik worden gesloten en uitgezet. Ook zijn onze vriezers van min 80 naar min 70 graden ingesteld, of van min 21 naar min 18 graden. Tot slot wordt al het harde plastic gerecycled en loopt er momenteel voor het recyclen van zacht plastic een pilot.’
Marlies: ‘Er zijn ook labs die timers hebben geïnstalleerd op apparatuur die eerder dag en nacht aanstond, of die hun monitoren structureel iets minder fel hebben gezet. Een ander voorbeeld is het vervangen van plastic schaaltjes en maatbekers voor materialen van glas. Verder zijn er introductiedocumenten ontwikkeld voor nieuwe labmedewerkers over duurzaam werken en wordt er nu ook een poster ontwikkeld voor in de practicazalen waar studenten les krijgen. Want het vergroenen van ons onderwijs is natuurlijk minstens zo belangrijk.’
Bert: ‘Op papier klinken sommige stappen misschien eenvoudig, maar in het begin roept de uitvoering best wel wat vragen op. Blijven monsters die in een iets warmere vriezer worden bewaard bijvoorbeeld wel goed? En hoe kun je een experiment uitvoeren met minder gebruik van plastic materialen? Je ziet dat literatuur over deze onderwerpen nu steeds vaker begint te verschijnen, vanuit labs van over de hele wereld.’
‘Als alle labmedewerkers voortaan hun experimenten net iets duurzamer maken, kunnen we heel ver komen’
Marlies: ‘En het helpt dat we binnen de universiteit steeds meer samenwerken. Daardoor is kennis snel gedeeld en wordt de tijdsbelasting voor individuele labs steeds minder.’
Willen jullie collega’s nog iets meegeven over LEAF?
Bert: ‘Het belangrijkste vind ik misschien nog wel dat we het door dit programma vaker met elkaar over duurzaamheid hebben en dat je zo bij mensen dus bewustzijn creëert. Als alle labmedewerkers voortaan één kleine aanpassing bedenken om hun experimentele setup een tikkeltje duurzamer te maken, kunnen we uiteindelijk heel ver komen.’
Marlies: ‘Helemaal mee eens. En naast het feit dat LEAF ons helpt om die enorme footprint van ons onderzoek terug te dringen, denk ik dat we vooral bij onze studenten en promovendi nog een grote impact kunnen maken door hen als nieuwe generatie onderzoekers duurzame labvaardigheden mee te geven. Daar hebben we als universiteit ook onze verantwoordelijkheid in te nemen.’
Ook meedoen aan LEAF?
Iedereen die werkt in laboratoria van de Universiteit Leiden kan een ‘green team’ formeren voor deelname aan het programma. LEAF is van toepassing op ‘dry’ labs, natte labs en onderwijslabs en kan gaan om een onderzoeksgroep binnen een laboratorium, een heel laboratorium of een groep laboratoria. Het idee is om kleine, haalbare acties te ondernemen die onze impact op het milieu verminderen, zoals:
- minder gebruik van ‘single-use’ plastic
- reduceren van energiegebruik
- verbeteren van afvalscheiding
- waterbesparing
- vergroten bewustwording over duurzaamheid
Op de LEAF-website vind je meer informatie, een handleiding en een registratielink. Heb je nog vragen? Mail dan gerust naar duurzaamheid@leidenuniv.nl. Of bekijk deze video waarin collega's hun ervaringen delen met LEAF.
Tekst: Evelien Flink