Beurzen voor Leids fundamenteel onderzoek
Drie Leidse fundamentele onderzoeken binnen de natuurkunde, chemie en medische wetenschap krijgen geld van wetenschapsfinancier NWO. Het gaat om onderzoek naar het magnetisch veld van het heelal, de rol van myeloïde cellen bij kankerimmunotherapie en de evolutie van oereiwitten.
De onderzoeksbeurzen zijn toegekend binnen het NWO-programma Open Competitie ENW-XL en ENW-M. In beide gevallen is het geld bedoeld voor wetenschappelijk onderzoek naar fundamentele vraagstukken. De ENW-M beurzen (een bedrag van tussen de 150.000 en 500.000 euro) geven onderzoekers de mogelijkheid om creatieve, risicovolle ideeën uit te werken en wetenschappelijke vernieuwingen tot stand te brengen. In het geval van de ENW-XL beurzen (1 tot 3 miljoen) gaat het om gevorderd fundamenteel onderzoek en wordt het geld toegekend aan wetenschappelijke consortia.
Hieronder staan de drie Leidse toekenningen. Het gaat om projecten waarbij wetenschappers van de Universiteit Leiden de hoofdaanvrager zijn.
Het komische kompas: het heelal als een grote magneet (ENW-XL)
Hoofdaanvrager: Alexey Boiarskyi (Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde)
Mede-aanvragers: Ana Achúcarro, Elisa Chisari, Emanuela Dimastrogiovanni, Matthieu Schaller, Subodh Patil, Daniel Meerburg, Tomislav Prokopec, Marieke Postma
Ons universum is één grote magneet. Zelfs in de meest afgelegen regionen zou een kompas nog uitslaan. Waar komt dit ’magnetisch veld’ vandaan? En wat vertelt het ons over het vroege heelal? Wij combineren analytische en numerieke methoden om testbare voorspellingen te doen en deze te vergelijken met de meest geavanceerde telescopen in de wereld, om zo tot antwoord op deze vragen te komen. Dit helpt ons niet alleen het universum, maar ook de natuurwetten beter te begrijpen.
Myeloïde cellen bij het falen of succes van kankerimmunotherapie (ENW-XL)
Hoofdaanvrager: Sjoerd van der Burg (LUMC)
Mede-aanvragers: Miao-Ping Chien, Tineke Lenstra, Karin de Visser, Sarah Derks, Leila Akkari, Jolanda de Vries, Linde Meyaard
Huidige immunotherapieën voor kanker activeren de lymfocyten gericht tegen de tumor, maar is slechts in een gedeelte van de patiënten effectief. Andere afweercellen, myeloïde cellen genaamd, kunnen de effectiviteit van immunotherapie helpen of hinderen. We willen begrijpen welke myeloïde subpopulaties cruciaal zijn voor een succesvolle behandeling. Hiervoor bestuderen we wanneer en met welke cellen deze myeloide cellen interacties hebben; wat hun rol is in de tumor; hoe ze reageren op de behandeling; en hoe machine learning kan worden gebruikt om behandelingen te voorspellen. Door deze studies verbeteren we ons begrip van myeloïde cellen in de behandeling van kanker.
Oereiwitten tot leven brengen: was vroeger alles beter? (ENW-M)
Aanvrager: Marcellus Ubbink (Leids Instituut voor Chemisch Onderzoek)
Op grond van de aminozuurvolgordes van eiwitfamilies kan gereconstrueerd worden hoe de voorgangers van die eiwitten, van honderden miljoenen jaren geleden, eruitgezien moeten hebben. Met zulke oereiwitten zal in dit project evolutie worden nagebootst in het lab om te zien wat er met de bijzondere eigenschappen van deze eiwitten kan gebeuren als ze meer gaan lijken op moderne eiwitten. Worden ze minder stabiel en verandert hun activiteit? Deze inzichten kunnen bijdragen aan het ontwerpen van nieuwe enzymen voor menselijke toepassingen.