‘Met een druk op de knop kun je als advocaat juridische conflicten voorkomen’
Kunnen algoritmen een hulpmiddel zijn voor advocaten en hun cliënten wanneer ze onderhandelen over contracten? In het preventief recht is dit zeker mogelijk, zo toont het promotieonderzoek van Georgios Stathis. Geleidelijk neemt het algoritme hier juridisch werk uit handen.
Georgios studeerde rechten aan verschillende universiteiten voordat hij in de technologische industrie ging werken, ondermeer bij TNO. Hij onderzocht de commerciële toepassing van algoritmen en hoe deze als hulpmiddel kunnen dienen bij het werk van juristen. Dit leidde uiteindelijk tot zijn promotie onlangs aan de Universiteit Leiden, over het vermijden van juridische geschillen. Preciezer, 'Preventive Legal Technology', ofwel juridisch risicomanagement. Stathis gaf een nieuwe draai aan het verkleinen van risico’s door te kijken hoe dit kon met behulp van algoritmes.
De uitkomst in het kort: kunstmatige intelligentie is geschikt voor het onderhandelen over overeenkomsten die eenvoudig zijn en vaak standaard, zoals freelance contracten. Juridische dienstverleners zoals advocaten moeten er hierbij wel voor zorgen dat ze de technische faciliteiten op orde hebben. De partijen die over een contract onderhandelen moeten goed met elkaar kunnen communiceren, zodat er geen ruimte is voor misverstanden. Stathis concludeerde dit binnen het kader van preventief recht. Dit onderscheidt zijn onderzoek op originele wijze van andere studies naar toepassing van algoritmen.
Geïnspireerd door Onassis
Een reden waarom hij zich richt op het toepassen van algoritmen op het gebied van preventief recht, ligt mede in zijn roots. Georgios Stathis is geboren in de Griekse stad Ioannina, als telg van generaties advocaten.
'In mijn jeugd ging ik met mijn vader mee naar de rechtbank of naar besprekingen met cliënten. Ik zag hoe hun overeenkomsten gepaard gingen met risico’s die er toe konden leiden dat ingewikkelde geschillen moesten worden opgelost. Het leidde meestal tot veel emoties en leed. Dat maakte veel indruk op mij. Later, toen ik stagiair was, schonk mijn vader mij een biografie over de advocaat van Aristoteles Onassis. De aanpak van deze advocaat bracht mij op het spoor van het preventief recht. De Griekse scheepsmagnaat Onassis was net als zijn mededirecteuren en zijn advocaat een meester in het voorkomen van financiële verliezen door risico's in contracten onder controle te houden. Onassis verdiende zelfs geld met deze preventieve clausules. Ik realiseerde me dat preventief recht de oplossing was voor de problemen die ik had opgemerkt. Als we meer aan preventie zouden kunnen doen, zou er minder emotioneel leed zijn bij conflicten.'
Ontwikkeling van onderzoek en samenwerking
Tijdens zijn onderzoek ging Stathis verschillende samenwerkingsverbanden aan, waaronder een samenwerking met Jaap van den Herik, die als hoogleraar in de jaren negentig naam maakte door publiekelijk te verklaren dat computers rechterlijke uitspraken konden doen. Van den Herik werd zijn promotor, samen met Jan Adriaanse. De samenwerking leidde tot het proefschrift van Stathis, nadat eerder al uit zijn masterscriptie bleek dat het automatiseren van juridisch risicomanagement haalbaar was.
Een groot deel van het dagelijkse routinewerk zal geleidelijk plaatsmaken voor technologie
Stathis koppelde preventief recht aan de opkomst van de automatisering van contracten, die hij intelligente contracten of 'iContracts' noemt. 'Dit laat zien dat het mogelijk is om het afsluiten van een contract te automatiseren op basis van risico- en communicatiegegevens. Langs deze weg kun je dus ook preventief recht toepassen op contracten.' Hij ontwikkelde het afsluiten van iContracts onder supervisie van Van den Herik, met zijn begeleiders en een open-source samenwerking met TNO. Ze maken het mogelijk om te onderhandelen over contracten waarin risico’s zoveel mogelijk zijn uitgebannen, terwijl er meestal geen menselijke tussenpersoon aan te pas komt.
Praktijksituaties
Stathis gebruikte voor zijn onderzoek de veelvoorkomende casus van een overeenkomst tussen een freelance webdesigner en een klant. In de praktijk komen er dan via het algoritme dat de onderhandelingen stuurt, preventieve clausules in dit type contract terecht. Webdesigner en klant spreken bijvoorbeeld af dat de freelancer zijn factuur betaald krijgt nadat hij zijn ontwerp van een website heeft opgeleverd volgens van tevoren nauwkeurig bepaalde kenmerken.
Taalmodel in plaats van advocaat
Op basis van zijn onderzoek verwacht Stathis dat iContracts geleidelijk de meeste fasen van de juridische proces van overeenkomsten zal automatiseren. Maar advocaten zullen hier nog niet meteen volledig van kunnen profiteren, licht Stathis toe. 'De technologie is nog niet zover gevorderd dat dit werk volledig kan worden geautomatiseerd. Maar met het voortschrijden van de tijd en technologie, zal technologie wel veel dagelijks werk overnemen.'
Het zou dus kunnen dat juridische experts over een tijdje slechts op een knop hoeven te drukken om een algoritme de onderhandelingen te laten doen.
Jan-Willem Oomen