Als studeren niet vanzelfsprekend is
Ze gingen studeren, tegen de verwachtingen van hun directe omgeving in. Omdat ze vrouw of van kleur waren, omdat ze uit een arbeidersfamilie kwamen of vluchteling zijn. Door de eeuwen heen heeft de universiteit altijd pioniers verwelkomd. Vier verhalen van wegbereiders.
‘Vrouwenhersens zijn niet ingericht op studeren’
Ondanks heftige tegenstand van alom gerespecteerde (mannelijke) wetenschappers, begon Maria Slothouwer in 1878 als eerste vrouwelijke student ooit aan de Universiteit Leiden. Slothouwer was de dochter van een predikant, zou na haar Letterenstudie nog even werken, maar hing haar carrière aan de wilgen toen ze in het huwelijk trad. Zo ging dat immers in die tijd.
Een van de grootste tegenstanders van de toelating van vrouwen aan de universiteit was de Leidse hoogleraar en historicus P.J. Blok. Volgens hem waren vrouwenhersens niet ingericht op studeren. In een vlammend betoog over vrouwen aan de universiteit schreef hij: ‘Zouden de vrouwen werkelijk lichamelijk en geestelijk tegen de als voorbereiding voor het praktische leven beschouwde en beoefende studie aan de universiteit bestand zijn? Meisjes kunnen wel goed uit het hoofd leren, maar als het op historische kritiek aankomt, en samenhang zien, zijn ze nergens meer.’
Anno 2025 is het percentage vrouwelijke studenten hoger dan het percentage mannelijke studenten.
‘Ik sprak alleen maar Drents’
Cor de Graaf
Geschiedenis, 1986-1993
‘Ik ging geschiedenis studeren in Leiden. Een grote stap: ik kwam uit een klein dorp in Drenthe en sprak alleen maar Drents. Niemand van mijn klasgenoten ging naar Leiden, maar ik had een grote belangstelling voor munten en had als scholier ooit contact gehad met het Koninklijk Penningkabinet aan het Rapenburg. Vandaar mijn keuze. De eerste vier maanden wilde ik het liefst kruipend naar huis, zo ellendig vond ik het in Leiden. Ik was gewend dat iedereen elkaar groette op straat. Maar als ik ‘moi’ zei – zoals we dat in Drenthe deden – reageerden mensen niet of ze lachten om me. Ik woonde als jongen van 17 in bij een door en door Leidse familie. We konden elkaar niet eens verstaan. Alsof we niet uit hetzelfde land kwamen. Toen ik een paar maanden later in een huis met 27 anderen kwam te wonen, kwam het toch nog goed. Ik heb er jaren met plezier gewoond. Dat is denk ik de bottom line: je moet je ergens thuisvoelen. Ik werk inmiddels al 30 jaar als archivaris voor de gemeente Leiden. Ik voel me hier op mijn plaats. Maar nog steeds kan ik niet boos worden in het Nederlands. Of tellen. In de basis blijf ik altijd een Drent.’
‘Mijn studiefinanciering stopte’
Hawra Nissi
Colonial and Global History Research master, 2021-heden
Toen ik 15 was, ben ik met mijn ouders naar Nederland gevlucht. Wij horen tot de etnische minderheid Ahawzi in Iran die ernstig wordt gediscrimineerd. We kwamen onvoorbereid in Nederland. Daarbij komen de trauma’s van wat we in Iran en als vluchteling hebben meegemaakt.
Vanuit de schakelklas ben ik naar vmbo-t gegaan, en daarna via het mbo naar een hbo-opleiding. Aan de Universiteit Leiden doe ik een researchmaster over een onderwerp dat samenhangt met mijn identiteit. Dat is belangrijk voor me, ook voor mijn persoonlijke ontwikkeling. Ik ben bijna klaar, hoef alleen nog mijn scriptie te schrijven.
Maar toen ik 31 werd kreeg ik van DUO bericht dat mijn studiefinanciering stopt. Ik wist dat niet. Daarom moest ik stoppen met mijn studie en gaan werken. Ik ben heel gemotiveerd om mijn studie af te maken, maar ik weet niet of en wanneer dat lukt.
Ik vind het belangrijk dat docenten en medestudenten zich realiseren wat erbij komt kijken als je vanuit een situatie zoals de mijne gaat studeren. Er zijn altijd zorgen, trauma’s, taalachterstanden en een gebrek aan kennis over hoe dingen gaan.’
‘Alles in mijn eentje uitgezocht’
Lizzy Rothert
Pedagogische Wetenschappen, 2023-heden
Mijn ouders zijn allebei licht verstandelijk beperkt. Ik was altijd omringd door mensen voor wie de middelbare school al een enorme prestatie was, laat staan studeren. Ik voelde me altijd anders, wat heel eenzaam is. Ik kreeg havo/vwo-advies, maar door mijn thuissituatie leek het de school beter dat ik vmbo-t zou doen. Al snel maakte ik de overstap naar de havo. En toen kwam ook een hbo-opleiding in zicht. De universiteit leek iets van heel ver weg. ‘Als je daar hebt gestudeerd, ben je zó slim’, dacht ik altijd. Maar tijdens mijn hbo-studie verpleegkunde werd ik onvoldoende uitgedaagd. Ik heb een coach die me ondersteunt in mijn situatie en die zei: kijk anders gewoon even op de site van de universiteit. Daar viel mijn oog op pedagogische wetenschappen en ik schreef me in. Dat vond ik heel spannend, ik dacht: Kan ik dit wel? Toen mijn eerste cijfer een 10 was, viel er een last van me af.
In mijn situatie sta je er behoorlijk alleen voor. Ik heb mijn middelbare school in mijn eentje uitgezocht, net zoals hoe het werkt met DUO. Als mijn ouders zeggen: ‘We zijn trots op je’, dan weten ze eigenlijk niet goed waar ze trots op zijn.’
Lustrumeditie alumnimagazine Leidraad
Vanwege de 450ste verjaardag van de universiteit dook alumnimagazine Leidraad in de geschiedenis van de universiteit. In 45 sleutelmomenten, mijlpalen en blikvangers is in het magazine te lezen hoe de universiteit zich in ruim vier eeuwen heeft ontwikkeld. Dit artikel is ook te lezen in de lustrumeditie die nu online staat.
Foto: het bestuur van de Vereeniging van Vrouwelijke Studenten te Leiden in 1901-1902.