De meerwaarde van methodologie
Vier promovendi roepen in een nieuw artikel op tot expliciete methodologie in de fiscale wetenschap en -praktijk. ‘Wij hopen dat expliciete methodologie gangbaarder wordt en in de toekomst zelfs de standaard zal vormen.’
Aan het artikel dat werd gepubliceerd in Weekblad Fiscaal Recht (WFR), werkte drie promovendi van de Universiteit Leiden mee: Josephine van der Have, Tim van Brederode en Matthijs Appelman. De vierde auteur, Romano Graves, is als promovendus verbonden aan de Radboud Universiteit en aan de Universiteit van Curaçao.
De onderzoekers roepen in hun artikel op tot het ‘expliciet verantwoorden van methodologische keuzes’ in fiscale tijdschriftartikelen, zoals het WFR. Op dit moment bestaat er (nog) geen algemene afvinklijst met methodologische aspecten waaraan een juridisch onderzoek moet voldoen. Ook ontbreekt er in de juridische artikelen regelmatig een verantwoording van de gemaakte keuzes in de afbakening en geselecteerde bronnen. ‘De term methodologie werkt afschrikkend, omdat het wat stoffig klinkt en niet duidelijk is wat het precies omvat’, vertelt Van der Have. ‘Gelukkig komt er langzamerhand meer aandacht voor in de juridische wetenschap.’ Als Decaan van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid signaleerde Carel Stolker in 2010 al dat juristen nogal impliciet zijn in de gehanteerde onderzoeksmethodologie. Hieruit ontstond het vak Methoden en Technieken dat sindsdien onderdeel is van de bachelor Rechtsgeleerdheid.
Belang methodologie
Van Brederode erkent het belang van het verantwoorden van methodologische keuzes: ‘Onze benadering ziet op een toegankelijke manier van expliciet en systematisch uitleggen van hoe het onderzoek is uitgevoerd en op het onderbouwen van waarom het onder zoek juist op die manier is uitgevoerd.’ Dit heeft volgens de promovendi een grote meerwaarde voor de lezer, auteur en het wetenschappelijke gehalte van de artikelen.
‘Voor de auteur heeft dit het voordeel dat zij haar keuzes expliciet voor zich ziet en hierop kan reflecteren’, stelt Appelman. ‘Het voordeel voor de lezer is dat de gedachtegang van de auteur inzichtelijk wordt gemaakt, waardoor er een groter begrip ontstaat voor diens keuzes. Eveneens zorgt dit ervoor dat de lezer op betere gronden kritiek kan leveren.’ Van Brederode vult aan: ‘Het inzichtelijk maken van keuzes in het onderzoek biedt transparantie, maar fungeert ook als een spiegel om te voorkomen dat (onbewust) wordt toegeschreven naar een vooraf gevormde conclusie.’
Lange adem
Het doel van de promovendi is om het artikel het verantwoorden van methodologische keuzes de norm te maken bij collega-onderzoekers en beroepsbeoefenaars. ‘We hebben het voornemen om over een aantal jaar met een analyse nog eens terug te komen op onze oproep’, vertelt Van der Have. ‘Het zou mooi zijn als de conclusie dan is dat een nieuwe oproep niet nodig is, omdat het al de norm is geworden.’
De publicatie in een gerenommeerd fiscaal tijdschrift als het WFR helpt daar bij: ‘Een publicatie heeft een legitimerende werking. Door methodologie in ons artikel centraal te stellen, hopen wij dat zowel wetenschappers als beroepsbeoefenaar de oproep onderschrijven’, vertelt Van Brederode. De promovendi zijn zich bewust dat ze een lange adem nodig hebben om dit te veranderen: ‘Zo'n cultuurverandering zal niet over één nacht ijs gaan’, vertelt Appelman. ‘Onder het mom van ‘goed voorbeeld doet volgen’ hopen we dat het hanteren van expliciete methodologie gangbaarder wordt en in de toekomst zelfs de standaard zal vormen. In dat opzicht maken vele handen licht werk.’