Kleuren en symbolen als hulp voor dyslectische studenten
In de allereerste groep die docent Eun-ju Kim Koreaans leerde zaten meteen studenten met dyslexie. Op basis van haar achtergrond in het speciaal onderwijs en de klinische ontwikkelingspsychologie ontwikkelde ze een nieuwe methode om hen te helpen, deels gebaseerd op ondersteuningsmethoden uit het Nederlandse onderwijs voor eerste taalverwerving.
‘Veel dyslectische kinderen beleven weinig plezier aan het lezen van een boek in hun moedertaal, maar raken wel geïnteresseerd in Japan of Korea via manga of geïllustreerde romans’, vertelt Kim. ‘Daar kunnen ze de beelden volgen, waardoor ze ineens het verhaal veel beter meekrijgen.’
Een deel van deze kinderen raakt zo geïntrigeerd door de wereld van deze verhalen, dat ze de originele taal willen leren. Jaren later belanden ze op de universiteit in taallessen, om vervolgens opnieuw geconfronteerd te worden met hun dyslexie. ‘Als je dyslexie hebt, is het lastig om geluid en beeld aan elkaar te koppelen’, vertelt Kim. ‘Een dyslectische student die het woord ‘appel’ hoort, verbindt dit vaak niet meteen met een voorstelling van een appel. Op dezelfde manier maakt dit het ook lastig om woorden aan tekens te verbinden of klanken aan letters.’
Omdat het Japanse en Koreaanse schrift zo sterk verschilt van het Romeinse alfabet, worstelt een deel van de dyslectische studenten dus opnieuw met hetzelfde probleem. Met een Comeniusbeurs en geld van het JEDI-fonds besloot Kim daarom een nieuwe methode te ontwikkelen, gebaseerd op ondersteuningsmethoden waar de studenten meestal al bekend mee zijn.
Nederlandse methode als inspiratie
‘In Nederland leren kinderen met dyslexie vaak lezen met symbolen’, zegt Kim. ‘Het woord ‘hond’ bestaat bijvoorbeeld uit een medeklinker, klinker, medeklinker, medeklinker. Kinderen leren dat spellen met symbolen, bijvoorbeeld een < voor medeklinkers en - voor klinkers.’
Ingewikkelder wordt het als een letter anders wordt uitgesproken dan geschreven. De ‘d’ in ‘hond’ klinkt immers als een ‘t’. ‘Dat wordt in Nederland aangegeven met kleuren’, vertelt Kim. ‘De ‘t’ krijgt een andere kleur dan de ‘d’. Dat heb ik overgenomen voor het Koreaans en Japans.’
In Kims model leest de docent het woord voor, waarna de student het herhaalt en in lettergrepen hakt. Vervolgens geven de studenten met gekleurde magneten of symboolkaarten aan welke klanken ze horen en welke letters verschillen van de uitspraak. Ze schrijven het woord op en lezen het na ter controle.
Kleuren voor de schrijfrichting
Veel studenten worstelen daarbij met de juiste schrijfrichting, de volgorde van componenten in een karakter, of spiegelen de tekens. Dit verbetert niet of nauwelijks door harder of langer te studeren. Ook daar heeft Kim een oplossing voor gevonden. ‘In 2010 heeft een Japanse hersenspecialist een methode ontwikkeld om kinderen met het syndroom van Williams te leren schrijven.’ Kinderen met deze ontwikkelingsstoornis vinden het vaak lastig om de positie van objecten in de ruimte correct in te schatten. Wanneer ze schrijven, zorgt dit ervoor dat letters overal en nergens terechtkomen en niet per se van links naar rechts leesbare woorden vormen. Hun kleurherkenning is echter wel in orde.
‘Daarom is het vierkleurenvierkant ontwikkeld’, zegt Kim. ‘Als kinderen leren dat het lange deel van een karakter in het blauwe vakje staat, kunnen ze dit veel eenvoudiger correct overnemen.’ Voor studenten met dyslexie, voor wie het ruimtelijke inzicht in letters en tekens vaak moeilijk is, kwam eenzelfde soort resultaat naar voren: zij kunnen na een relatief korte training van ongeveer zes weken met gebruik van het gekleurde papier beter onthouden wat de correcte schrijfrichting en volgorde van componenten in een teken is. Bij terugkeer naar gewoon wit papier kwamen dezelfde fouten terug. Dit specifieke probleem voor studenten met dyslexie kon dus opgelost worden door dit papier te gebruiken bij schrijftentamens.
Werkt het ook voor Nederlandse kinderen?
‘Ik ben inmiddels in contact met de UvA, waar bij het Rudolf Berlin Center ook onderzoek wordt gedaan naar dyslexie’, vertelt Kim. ‘Het lijkt me mooi om te testen of het kleurenvierkant ook voor Nederlandse kinderen werkt. Als je leert dat het stokje van een ‘b’ altijd in het blauwe deel van het vierkant begint en dat van een ‘d’ in het gele, zou dat het leren lezen wellicht makkelijker kunnen maken.’