Lezing Eliot Higgins: van complottheorieën tot geld verdienen aan valse informatie

Gepubliceerd op 10 februari 2025

‘De manier waarop we informatie tot ons nemen is dramatisch veranderd de afgelopen vijftien jaar. Je bent niet langer slechts een ontvanger, maar neemt deel, maakt en verspreidt informatie. Waarom gebruiken we dat niet om de samenleving beter te maken?’

‘Wie kent hier iemand die gelooft in complottheorieën?’ is de eerste vraag van Eliot Higgins aan de honderden mensen die zijn afgekomen op zijn lezing op 6 februari in gebouw Wijnhaven. De oprichter van Bellingcat, gevestigd in Nederland, spreekt over 'Information Disorder' en legt de belangstellenden dan ook haarfijn uit wat dat precies is.

Maar eerst de complottheorieën. Vrijwel iedereen in de zaal kent iemand die erin gelooft. ‘Ik vind dat fascinerend’, zegt Higgins. ‘Ik krijg bij elke lezing hetzelfde antwoord. Hoe komt dat? Ik heb veel complottheorieën bestudeerd. Chemische wapens in Syrië, MH17. Over mij wordt gezegd dat ik voor de CIA werk.’

Misinformation, disinformation en malinformation

Wat Information Disorder betreft, onderscheidt hij drie manieren van foutieve informatie. Misinformation verwijst naar valse, misleidende informatie zonder het doel om iets of iemand te schaden. ‘Mensen geloven simpelweg dat het echt is en checken het niet’. Disinformation daarentegen is opzettelijk misleidende of valse informatie die met de intentie wordt gedeeld om schade aan te richten.

Ook benoemt hij malinformation: information gebaseerd op de werkelijkheid, specifiek gebruikt om schade te veroorzaken. In zijn lezing geeft Higgins meerdere voorbeelden hiervan.

Shittyfication

Informatie komt tegenwoordig van alle kanten. Media en de overheid zijn de gatekeepers, de publieke opinie wordt door hen gevormd. Althans, is dat wel zo? Informatie komt nu van het internet, van elke denkbare bron. En dat zorgt voor problemen, zegt Higgins. De ‘shittyfication’ van het internet, zo noemt hij het gebruikmaken van iets populairs om daar geld aan te verdienen of aandacht te krijgen. Met Jackson Hinkle – ‘hij gelooft niet wat hij zegt, hij zegt het alleen voor aandacht’ – als een voorbeeld.

Higgins laat zien hoe er een alternatief media-ecosysteem bestaat, waarin dezelfde informatie op verschillende websites wordt herhaald, waardoor het lijkt alsof er meerdere bronnen zijn en het zogenaamd betrouwbare informatie is. Zoals SputnikNews en RT, die zichzelf omschrijven als ‘onafhankelijk’ en ‘alternatief’. Dit versterkt bewust complottheorieën, aldus Higgins.

Jackson Hinkle: zelfs uitgenodigd bij de VN na het verspreiden van valse informatie

MH17 en Oekraïne

Met Bellingcat startte Higgins in 2014, een van zijn eerste grote verhalen was het neerhalen van vlucht MH17. Dankzij open source investigation, met een zeer actief Discord-kanaal, was het mogelijk om video’s te lokaliseren voor de invasie in Oekraïne. Je zag de posities van het leger en Bellingcat kon er een kaart van maken. ‘Je ziet de wagens steeds dichter bij de grens van Oekraïne komen.’ Ook drie jaar na de inval wordt de kaart constant bijgehouden.

Higgins sluit af met dat hij hoopt dat het publiek in de zaal actie onderneemt.

FGGA-decaan Koen Caminada, Eliot Higgins en organisator Damien Van Puyvelde.

Eredoctoraat

Eliot Higgins kwam speciaal voor de 450^ste verjaardag van de Universiteit Leiden naar Nederland, zijn ‘tweede thuis’. Op 7 februari mocht hij zijn eredoctoraat in ontvangst nemen in Leiden voor het verdedigen van de democratie en gerechtigheid.