Politie staat voor complexe uitdagingen: ‘Rechtsstatelijke rug recht houden’
De Nederlandse politie staat voor complexe uitdagingen, van ondermijnende criminaliteit en polarisatie tot digitalisering en nieuwe vormen van criminaliteit. Om hier effectief mee om te gaan is vernieuwing en intensieve samenwerking nodig, stelt bijzonder hoogleraar Politiestudies, Monica den Boer, in haar oratie.
Den Boer, wier leerstoel is ingesteld door de Nationale Politie, onderzoekt hoe de politieorganisatie zich ontwikkelt om beter in te spelen op de veranderende samenleving. ‘De politie is een zeer omvangrijke overheidsorganisatie met een heel belangrijke maatschappelijke functie. Maar om effectief, legitiem en ethisch te blijven opereren, is voortdurende vernieuwing nodig.’
Den Boer heeft tientallen jaren ervaring met de veiligheidswereld en was ook actief als Tweede Kamerlid (D66). Daarnaast is ze hoogleraar Militaire Politie Operaties bij de Nederlandse Defensieacademie in Breda. Meer weten over haar carrière en achtergrond? Lees het interview naar aanleiding van haar benoeming.
Uitdagingen voor de politie
De politie staat voor een aantal belangrijke uitdagingen. Zo signaleert Den Boer toenemende polarisatie in de samenleving en ondermijnende misdaad. Ook digitalisering en cybercriminaliteit vragen om nieuwe vaardigheden en intensieve samenwerking met partners zoals gemeenten, de geestelijke gezondheidszorg en private partijen.
Tegelijkertijd benadrukt ze het belang van een sterk ethisch kompas. Nieuwe technologie en bevoegdheden zijn noodzakelijk, maar de politie moet altijd blijven handelen binnen de kaders van de rechtsstaat.
Oproep tot rechtsstatelijkheid
Boven alles benadrukt Den Boer het belang voor de politie om de ‘rechtsstatelijke rug recht te houden’. Hoe verleidelijk het soms ook kan zijn om de regels op te rekken, de politie heeft een cruciale voorbeeldfunctie als hoeder van de rechtsstaat.
‘De politie mag al ontzettend veel, ze heeft bijzonder veel bevoegdheden. Maar bij elke bevoegdheid moet je opnieuw de afweging maken: doet de politie het goede, het legitieme, het rechtvaardige? Voor wie doet men dit en waarom?’, aldus Den Boer.
Goudmijn van data
De politie zit volgens Den Boer op een ware goudmijn aan data. ‘De politie heeft zoveel informatie, het zijn net hooibergen. Daar liggen enorme kansen, maar het kost te veel menskracht om dit allemaal handmatig door te spitten.’
Slimme data-analyse en nieuwe technologieën kunnen de politie helpen om patronen te ontdekken en effectiever op te treden. Tegelijkertijd moet zorgvuldig gekeken worden naar de juridische en ethische kaders. ‘Voorkomen moet worden dat een soort 'wilde westen' ontstaat. Burgerrechten en privacy moeten gewaarborgd blijven, ook in het digitale domein. Dat is een delicate balans waar we met z'n allen heel scherp op moeten zijn.’
Verandering van binnenuit
Grote veranderingen binnen een organisatie als de politie kosten veel tijd, stelt Den Boer. Met zo’n 65.000 medewerkers is de politie een van de grootste overheidsorganisaties. ‘De politie is geen windvaantje, maar eerder een langzaam wendbaar slagschip. Je kunt de organisatiecultuur en mentaliteit alleen veranderen als dat van binnenuit komt.’
Rol van de wetenschap
Voor de politie ziet Den Boer een belangrijke rol weggelegd voor wetenschappelijk onderzoek. ‘Wetenschap helpt om op de lange termijn te kijken. Het biedt kennis, inzichten en ontwikkelingsmogelijkheden voor de politieorganisatie en individuele politiemensen.’
Door actief het gesprek aan te gaan, kan de wetenschap bijdragen aan reflectie op dilemma's in de praktijk. Andersom biedt het onderwijs, bijvoorbeeld op de Politieacademie, weer waardevolle input vanuit de praktijk terug naar de wetenschap. Zo ontstaat een wisselwerking met het universitair onderwijs. ‘Dat is de dynamische inbreng van de wetenschap.’