Scriptie over genderspecifieke ervaringen van dakloze mensen wint FSW scriptieprijs 2024
Met haar scriptie 'Gendered Experiences and Homelessness Trajectories: An Anthropological Fieldwork Study in The Hague, the Netherlands' heeft Elleke Schreur de FSW Scriptieprijs 2024 gewonnen en is ze tevens genomineerd voor de Universitaire Scriptieprijs 2025. Als onderdeel van de masteropleiding Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie onderzoekt Elleke hoe de ervaringen van dakloze mensen verschillen op basis van hun gender.
Een accurate weerspiegeling?
Het idee voor haar onderzoek ontstond vijf jaar geleden toen Elleke naar Den Haag verhuisde en het grote aantal dakloze mensen in de stad opmerkte. 'Ik vroeg me vaak af wat hun ervaringen en identiteiten waren, hoe hun leven eruitzag voordat ze dakloos werden, en hoe ze erin slaagden om te overleven en hun huidige omstandigheden te doorstaan.' Wat haar opviel was dat de meerderheid van hen mannen waren. 'Omdat ik altijd gefascineerd ben geweest door hoe gender ons leven en onze realiteit vormt, dacht ik na over deze vermeende 'afwezigheid' van dakloze vrouwen, en vroeg ik me af of de dakloze mensen die zichtbaar zijn voor de samenleving een accurate weerspiegeling zijn van de onderliggende realiteit.'
Een hechte band
Voor haar onderzoeksproject bracht Elleke drie maanden door bij verschillende organisaties in Den Haag. Het grootste deel van haar tijd bracht ze door bij het Straat Consulaat en hun koffiebar voor dakloze mensen, genaamd Straat Bakkie. 'Hier ontmoette ik de meeste van mijn respondenten, met wie ik hele dagen 'rondhing', koffie dronk, en discussieerde over dingen als nieuws, politiek, spiritualiteit, religie, hun leven en ervaringen, en die van mij. Ik raakte behoorlijk close met sommige mensen die ik hier ontmoette.'
Naast Straat Bakkie, bezocht Elleke ook verschillende opvangplekken voor dakloze mensen en sprak ze met medewerkers van de gemeente Den Haag en verschillende maatschappelijke organisaties, zoals JIT (Jeugd Interventie Team), SHOP (Stichting Hulp en Opvang Prostitutie en Mensenhandel), VeiligThuis Haaglanden, Stichting Barka, Woodstock en Queer Mind Foundation.
De complexiteit van dakloosheid
Elleke wil benadrukken dat dakloosheid een zeer complexe ervaring is die sterk wordt beïnvloed door gender. Ze stelt dat seksistische ideeën die heersen in de samenleving en bij individuen binnen de samenleving grote invloed hebben op dakloze vrouwen en mannen. 'Ik heb geleerd dat dakloze vrouwen vaak primair worden gezien als passieve slachtoffers die altijd kwetsbaar zijn, terwijl dakloze mannen vooral worden gezien als actieve personen die kunnen omgaan met wat ze tegenkomen.'
Hoewel dakloze vrouwen unieke uitdagingen ervaren, waaronder een hoger risico op gendergerelateerd en seksueel geweld - vaak door dakloze mannen - zijn ze verre van machteloos. Net als dakloze mannen geven deze vrouwen actief vorm aan hun eigen leven. Tegelijkertijd zijn dakloze mannen ook extreem kwetsbaar en verdienen ze hetzelfde niveau van zorg en medeleven als dakloze vrouwen.
Een gendersensitieve aanpak
Elleke's onderzoek laat zien dat de manier waarop onze overheid en onze samenleving met dakloze mensen omgaan en voor hen zorgen dringend moet worden verbeterd. Een gendersensitieve aanpak is essentieel om goed te begrijpen hoe we deze zorg moeten verbeteren. Ze ontdekte ook dat voor sommigen, vooral vrouwen, dakloosheid vaak verweven is met huiselijk geweld, mensenhandel en seksueel geweld. 'Dit betekent dat het belangrijk is om goed te begrijpen hoe deze gerelateerde ervaringen met elkaar samenhangen om tot een oplossing te komen.'
Een onafhankelijk onderzoeker met een eigen stijl
Door de masteropleiding Global Ethnography heeft Elleke een bepaald niveau van onafhankelijkheid en zelfvertrouwen ontwikkeld. 'Door mijn eigen onderzoek te moeten ontwerpen en, op een bepaalde manier, veel dingen zelf te moeten uitzoeken tijdens die drie maanden, heb ik veel geleerd over mezelf op academisch, professioneel en persoonlijk vlak.' Ze kreeg de ruimte om haar persoonlijke manier van onderzoeken, contact zoeken met mensen en schrijven te ontdekken en te ontwikkelen, wat zeer waardevol bleek te zijn voor de toekomst.
Hoe die toekomst eruit zal zien? Misschien iets op het gebied van medische antropologie, met name in relatie tot (gender)diversiteit. 'Een van mijn ambities is om voor een organisatie als Artsen zonder Grenzen te werken als (medisch) antropoloog en onderzoeker.'
Leidse Universitaire Scriptieprijzen 2025
De winnaars van de scriptieprijzen ontvangen hun prijs uit handen van prof.mr. Annetje Ottow, voorzitter van het College van Bestuur van de universiteit, op zaterdag 8 februari 2025 om 11.00 uur in het Kamerlingh Onnes Gebouw. U bent van harte welkom. U kunt zich aanmelden via dit formulier.