‘Uit je comfortzone’ op de Nascholingsdag Geschiedenis
Met dit thema bood deze ICLON-nascholingsdag een frisse blik op het geschiedenisonderwijs. De lerarenopleiding streeft ernaar om studenten zoveel mogelijk in hun comfortzone te helpen zodat ze comfortabel voor de klas staan.
Te comfortabel?
Maar, vraagt Natasja Smet (Vakdidacticus ICLON) in haar welkomstwoord, is het niet te comfortabel geworden? Draaien we niet op routine? Misschien moeten we juist uit onze comfortzone stappen om onze lessen te verbeteren. Is wat je vertelt wel in lijn met de actualiteit? Hoe kunnen we meegaan met onze tijd?
Rijksdag bestormen
In Patriot Park bij Moskou kunnen schoolklassen de Duitse Rijksdag bestormen en de Russische vlag op het dak plaatsen. Dit is een verwijzing naar de cruciale rol die Rusland speelde in de overwinning op Nazi-Duitsland. Maar is het een vergissing of bewuste keuze dat de koepel, die er toen nog niet was, het model van steigerpijpen en doek erg op de huidige Rijksdag doet lijken? In de plenaire lezing laat historicus Ivo van de Wijdeven zien hoe de Russische president Poetin, maar ook politici als Wilders, de geschiedenis gebruiken om hun boodschap te versterken.
Geschiedenisdocenten spelen een belangrijke rol volgens Poetin, maar zij moeten wel zijn verhaal vertellen. Sinds 2004 worden de geschiedenismethoden in Rusland aangepast. Het beeld van de geschiedenis is zelfs vastgelegd in de grondwet en het strafrecht. Het is daarom gevaarlijk voor een geschiedenisdocent om te zeggen dat een ander perspectief mogelijk is.
Ook Wilders maakt gebruik van geschiedenis. Hij put uit voorbeelden van de Nederlandse krijgsmacht en de successen van de zeemacht zoals was te zien in het verkiezingsprogramma van 2023. Hij presenteert een selectief beeld van het verleden, met de nadruk op monumenten en successen.
Geschiedenisdocenten in de frontlinie
Poetin zei ooit: ‘Geschiedenisdocenten zijn belangrijker dan soldaten om een oorlog te winnen.’ Het belang van geschiedenisdocenten is groot, vooral in een tijd waarin politieke leiders proberen het verleden naar hun hand te zetten. Het is belangrijk om leerlingen kritisch te leren kijken naar het verleden en ze een compleet beeld te laten zien. Daarom staan geschiedenisdocenten in de frontlinie om desinformatie te bestrijden.
Getest op leerlingen
In de workshop ‘Geschiedenis moet je doen’ presenteerden Koen Henskens en Daan van Leeuwen verschillende werkvormen (uit hun boek Het grote geschiedeniswerkvormenboek) om leerlingen actief bij de les te betrekken. De werkvormen zijn op verschillende onderwerpen toe te passen. Ze zijn geschikt voor voortgezet en basisonderwijs, onder- en bovenbouw, havo en vwo.
Bij de werkvorm Quest heb je het antwoord van de eerste vraag nodig voor de tweede vraag, et cetera. Omgaan met bronnen leren leerlingen bijvoorbeeld met de vraag: hoeveel mensen leven er Engeland in 1860? Leerlingen moeten het boek weer doornemen, of de index gebruiken. Of: welke kleur schoenen had Lodewijk de 14e? Leerlingen moeten dan bedenken in welke eeuw dat was. Zo vinden ze in het boek het staatsieportret van deze koning.
Daan van Leeuwen: ‘De werkvormen zijn allemaal getest op leerlingen. Zij vinden puzzels, spellen en dingen maken het leukst. De essentie is: leerlingen meekrijgen in de les.’
Grote-mannen-geschiedenis
Uitgangspunt van de workshop van Kim Beerden is het Comenius-project om geschiedenisonderwijs meer divers te maken. Geschiedenis is nog vaak ‘grote-mannen-geschiedenis. Als je op Google zoekt naar ‘oude geschiedenis’ of ‘Grieken en Romeinen’ zie je vooral imposante bouwwerken en beelden van grote mannen, zoals Alexander de Grote.
Het doel van het project is om echt naar de bronnen over Griekse democratie en slavernij te kijken. De blik die je ontwikkelt om naar deze bronnen te kijken kun je ontwikkelen. Die blik is overdraagbaar naar andere historische periodes.
Netwerk voor geschiedenisdocenten
Na de verschillende workshops van onder meer Mariam Mohamed, Hendrik Atze van Doezem (geschiedenisdocent van het jaar), Hanneke Tuithof, Tim Huijgen en Maurits Berger werd de dag afgesloten met een goedbezochte eerste sessie voor een nieuw op te zetten regionaal netwerk voor geschiedenisdocenten. Al jaren blijkt uit contact met het werkveld dat hier behoefte aan is. Tijdens deze eerste sessie werd geïnventariseerd wat geschiedenisleraren precies uit deze bijeenkomsten willen halen. Er blijkt vooral behoefte te zijn aan het uitwisselen van materialen en informatie met elkaar.
De vakdidactici van het ICLON starten daarom komend voorjaar met vakdidactische netwerkbijeenkomsten voor geschiedenisdocenten. Het is mogelijk om je aan te melden voor de eerste bijeenkomst op vrijdag 21 maart 2025. Deze gaat over het delen van lesideeën voor de onderbouw.
De Nascholingsdag geschiedenis voor 2026 staat al op de planning met hopelijk weer een grote opkomst!
-
Ontvangst in het Pieter de la Courtgebouw -
Natasja Smet licht het thema van deze Nascholingsdag toe -
Openingslezing door Ivo van de Wijdeven -
Informatiemarkt met verschillende uitgevers -
Workshop in het Wereldmuseum Leiden: 'Kijken met je ogen dicht' -
Samenwerken bij de workshop 'Hoe maak je ruimte voor een ander verhaal' -
Workshop 'Het vreemde verleden ontdekken door het gebruik van Virtual Reality'