Afscheid Niels Blokker: ‘Op de Rechtenfaculteit verandert er veel én blijft veel hetzelfde’
Eén van de verbinders én kenners zwaait af. Wat zijn na ruim veertig jaar Rechtenfaculteit, eerst als student, later als hoogleraar, de lessen die Niels Blokker trekt?
Als het aan de Universiteit Leiden had gelegen, was dit interview er niet geweest. Hoogleraar Internationaal institutioneel recht Niels Blokker zou immers al met pensioen moeten zijn – en dat betekent afscheid nemen van alles wat bij de werkplek hoort. ‘Kort voor mijn 67-jarige verjaardag, de pensioengerechtigde leeftijd, kreeg ik een bericht van de universiteit dat ik mijn laptop moest inleveren’, zegt Blokker, terwijl hij nog tot in april onderwijs geeft. Dat de symbolische afsluiting van zijn loopbaan via een geautomatiseerde mail kwam was ironisch; voor een deel van zijn carrière bestond het internet nog niet. ‘Ik moest faxen sturen aan internationale organisaties om informatie te vragen', vertelt hij. 'Of ik moest helemaal naar de GATT, de voorganger van de WTO, in Genève om bepaalde informatie uit boeken te halen.’
'Op het KOG, dáár gebeurt het'
Alles wijst erop dat Blokker zelf niet met pensioen had gehoeven. ‘Ik ben nog veel en graag op het KOG.’ Tegelijkertijd kijkt hij ook uit naar zijn afscheidscollege op 14 maart 2025. Voorlopig houdt hij de inhoud van dat college nog even geheim. Als een echte hoogleraar zal hij die informatie pas onthullen tijdens dat college – en niet eerder.
Iedereen in één gebouw
Voor wie anno 2025 op het KOG werkt of studeert, is het bijna vanzelfsprekend dat in Leiden de hele faculteit op dezelfde plek zit. Blokker herinnert zich een andere tijd: ‘De faculteit was verspreid geraakt over een groot aantal gebouwen in de stad. Zo zat op het Rapenburg ‘het Pand’, een locatie van de afdeling civiel recht, en studenten konden zomaar werkgroepen krijgen in het mooie Gravensteen, de oude gevangenis.’
In de jaren negentig kwam de roep om iedereen in één gebouw te huisvesten, zodat men beter zou gaan samenwerken. Blokker: ‘Ik kan mij de presentatie van het nieuwe gebouw nu nog voor de geest halen. De architect had twee speerpunten voor de verbouwing van het KOG, vroeger het natuurkundig laboratorium van de universiteit. De bibliotheek moest het kloppend hart van de faculteit worden en de Lorentzzaal, waar Albert Einstein nog zijn colleges had gegeven, moest intact blijven.’
‘Prof. Schermers schonk de opbrengst van zijn grachtenpand aan de Universiteit Leiden’
Uitstekende keuzes volgens Blokker: ‘De bibliotheek met de bankierslampjes, en die boom in de glazen koker zijn heel bijzonder. Dat vinden mijn buitenlandse collega’s ook wanneer ik ze rondleid door het KOG. En de Lorentzzaal is een prachtige plek om college te geven vanwege de unieke natuurlijke lichtinval op de okergele verf.’
‘Ongezochte gelegenheid’
Hoewel de meeste medewerkers en studenten inmiddels terecht kunnen op het KOG, vindt Blokker dat er ook nu nog wat te winnen valt aan persoonlijk contact. ‘Op het KOG, dáár gebeurt het; je loopt elkaar tegen het lijf in het JuCA, je raakt aan de praat en zo kan er bij toeval iets gebeuren.’ Hij heeft er zelfs een term voor die hij heeft opgestoken toen hij werkzaam was bij het ministerie van Buitenlandse Zaken: de ‘ongezochte gelegenheid’. Blokker: ‘Pas tijdens de coronapandemie, toen ik lesgaf via een scherm, realiseerde ik me hoe belangrijk het is om elkaar in het echt te zien. Je ziet de werkelijke waarde van dingen pas als je ze niet meer hebt.’
Een persoon kan het verschil maken
Naar eigen zeggen was wijlen oud-hoogleraar Hein Schermers de spil in zijn carrière. ‘Ik kreeg als student college van hoogleraar Schermers en bestudeerde zijn handboek over het recht van internationale organisaties.’ Blokker zou uiteindelijk medeauteur worden van het boek, dat nu bekend staat als ‘De Schermers-Blokker’ en wereldwijd een van de belangrijkste handboeken is op dat vakgebied.
'Je ziet de werkelijke waarde van dingen pas als je ze niet meer hebt'
Maar eerst kwam er nog een proefschrift, waarbij Schermers een van zijn promotoren was. Later volgde de Schermers-leerstoel. In het begin voor een dag per week, waarbij hij zijn hoogleraarschap combineerde met zijn werk bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Later kreeg Blokker een fulltime aanstelling en richtte hij zich volledig op onderwijs en onderzoek. ‘De Schermers-leerstoel kwam er doordat Schermers zijn grachtenpand in de Leidse binnenstad verkocht en de opbrengst daarvan aan de Universiteit Leiden schonk.’ De Rechtenfaculteit gebruikte de schenking om er een bijzonder hoogleraarschap Internationaal institutioneel recht mee in te stellen, dat Blokker als eerste vervulde.
Blokker heeft dus veel te danken aan Schermers, maar op hun beurt hebben talloze studenten en medewerkers weer veel te danken aan hém. Zij noemen zijn zeer warme en betrokken persoonlijkheid, net als zijn goede zicht op vragen die in de praktijk leven, waardoor hij de theorie heel goed tot leven wist te wekken. Dit heeft veel studenten geënthousiasmeerd voor zijn vakgebied. Ook is Blokker iemand die graag het initiatief nam om symposia, lezingen en congressen te organiseren naar aanleiding van actuele gebeurtenissen in de wereld, zoals na de inval van Rusland in Oekraïne.
En daarmee is de cirkel rond, of om Blokker's eigen woorden te gebruiken: 'Op de Rechtenfaculteit verandert er veel én blijft veel hetzelfde.'