Crisis in collegezaal: 'Vreselijk, maar óók hartstikke leuk'
Het is chaos in het Lipsius. Masterstudenten kalken whiteboards vol, lopen door elkaar en discussiëren gespannen. In een simulatie van het Leiden Leadership Programme ervaren ze hoe het is om als ambtsdrager te dealen met een crisissituatie.
Glimlachend kijkt leiderschapsleraar Paul Nieuwenburg naar de ontsteltenis die zich voor zijn ogen voltrekt. ‘In de praktijk vergeet je makkelijk wat je tijdens de colleges gehoord hebt.’
Het is een eerste les vandaag voor de masterstudenten van het Leiden Leadership Programme (15 EC). Sinds november leren zij bij dit honoursprogramma aan de Universiteit Leiden alles over leiderschap. In het keuzevak Public Leadership draait het om de uitdagingen en dilemma’s die hoge ambtelijke functies voor de kiezen krijgen. Het vak sluit af met een simulatie om invoelbaar te maken dit er hoe de praktijk uitziet. En dat leidt tot een ongekende ervaring.
‘Zenuwachtig ben ik niet, benieuwd zeker wel’
'Chaos is normaal'
In de aanloop naar de simulatie heerst een gespannen sfeer. Iedereen weet dat ze op het punt staan een crisissituatie na te bootsen, maar niemand weet eigenlijk goed wat ze kunnen verwachten. ‘Zenuwachtig ben ik niet, maar erg benieuwd zeker wel’, fluistert Simon (23, Biofarmaceutische Wetenschappen). In het lokaal is het verder muisstil: wie niet beter weet, zou denken dat hier een tentamen wordt gemaakt.
Dat verandert als Nieuwenburg de eerste instructies uitdeelt en het woord neemt. De sfeer valt hem op. ‘Het is niet de bedoeling dat jullie vooraf je adrenaline-kick al voelen. Dat komt straks!’ De docent begint aan iedereen rollen toe te wijzen. Langzaam vult het lokaal zich met ministers, directeurs en journalisten. Simon draait nerveus met een pen, tot hij te horen krijgt dat hij overheidswoordvoerder zal zijn.
Voor deze simulatie krijgen ze geen cijfer, benadrukt Nieuwenburg vrolijk. Het gaat erom dat je jezelf leert kennen en reflecteert op wat een crisissituatie met je doet. ‘Chaos is normaal. Denk vooral niet dat je incompetent bent. Professionals overkomt het ook.’
Fase 1: een geheim bericht
Voor de simulatie worden de studenten over vier lokalen verdeeld op basis van hun nieuwe functies: pers, lokale overheid, landelijke overheid en een presidentieel team. De lokalen mogen ze niet verlaten. Toch zullen de groepen intensief moeten samenwerken door elkaar te bellen. Tegelijkertijd zullen ze ook onderling moeten overleggen, terwijl steeds meer informatie binnen sijpelt.
Het begint rustig. Brandweerdirecteur Vincent (21, Internationale Betrekkingen) ontvangt een eerste vel met informatie. Met zijn groepsgenoten, de lokale overheid, bespreekt hij een verontrustende ontwikkeling. Wat die precies inhoudt, blijft in dit artikel geheim: wie dat wil weten, zal de simulatie toch echt zelf moeten doorspelen. Vincents groepsgenoten trekken in ieder geval zorgelijke gezichten, waarna iedereen druk begint te brainstormen over maatregelen die de gemeente kan treffen.
Fase 2: informatietsunami
Intussen tasten de andere lokalen in het duister. Het overleg bij de gemeente gaat ten koste van haar bereikbaarheid, waardoor de nationale overheid moeizaam contact legt. De ministers worden ondertussen wel bestookt met vragen van journalisten en het presidentiële team. Ze moeten het doen met geruchten.
De gespreksleider kan het al gauw niet meer bijbenen
Tegelijkertijd blijft nieuwe informatie binnenstromen. De informatiepapieren die de studenten eerst nog nieuwsgierig aanpakten, nemen ze nu zuchtend aan. Want ook zonder nieuwe ontwikkelingen is alles al druk en verwarrend genoeg. Terwijl ze in de ministerraad drie discussies tegelijk voeren, staat de minister van defensie in een hoek te bellen en willen twee teamleden nog nieuwe informatie delen.
De gespreksleider kan het al gauw niet meer bijbenen. Voor het overzicht besluit de groep daarom om alle nieuwe informatie op een whiteboard te schrijven. Binnen een halfuur zit het bord vol. In de marges krabbelt een secretaris in minuscule letters nog het laatste nieuws erbij.
-
Team 1 kabinet -
Team 2: president -
Team 3: lokale overheid -
Team 4: pers
Fase 3: een concreet plan?
De studenten gaan volledig in hun rollen op. Tot frustratie van de journalisten beantwoorden overheidsfunctionarissen hun vragen met dezelfde vage algemeenheden als die van echte politici. Bovendien krijgen de journalisten het steeds moeilijker naarmate de simulatie vordert: overal worden hun nummers geblokkeerd. In een bitter persbericht melden ze dat de overheid weigert te reageren.
Fronsend drukt terrorisme-deskundige Joep (27, Asia Studies) de notificatie weg. De pers kan hem gestolen worden. Door journalistieke telefoontjes heeft hij grote happen discussie gemist en moet hij continu worden bijgepraat. In zijn lokaal is iedereen inmiddels druk bezig met een concreet actieplan. Totdat de deur ineens opengaat. ‘De simulatie is voorbij’, meldt Nieuwenburg.
‘Als je een keuze maakt, weet je niet goed wat de gevolgen zullen zijn’ – ex-premier Lara (25)
Hoe moeilijk een crisis is
Tjokvol adrenaline reflecteren de studenten op hun ervaringen. ‘Ik vond het vreselijk, maar ook hartstikke leuk’, lacht Joep. Hij zou dit graag nog eens doen. ‘Je wil eigenlijk altijd meer informatie’, concludeert Vincent, ‘maar je moet ook snel handelen.’ Ex-premier Lara (25, Pedagogische Wetenschappen) ziet daarin een moeilijkheid: ‘Als je een keuze maakt, weet je niet goed wat de gevolgen zullen zijn. Dat maakt handelen in een crisis zoveel moeilijker dan je gewend bent.’
Lara’s conclusie komt niet uit de lucht vallen: tijdens de simulatie zijn eigenlijk maar weinig echte beslissingen genomen. Iedereen was vooral bezig de feiten te verzamelen en te overleggen wat er gedaan moest worden. Meer informatie leidt niet altijd tot betere beslissingen, klinkt als een soort mantra door het lokaal. Iedereen snapt nu ook hoe moeilijk een crisis in de praktijk is. Het is een les die de deelnemers van het Leiden Leadership Programme niet snel zullen vergeten.
Wat is het Leiden Leadership Programme?
Wat betekent leiderschap voor mij? In het Leiden Leadership Programme (15 EC) zoeken masterstudenten een antwoord op die vraag, aan de hand van inzichten uit de wetenschap en de praktijk. Deelnemers volgen colleges en trainingen en doen een praktijkopdracht, waarbij ze in interdisciplinaire teams een vraagstuk van een organisatie aanpakken.
Het programma wordt georganiseerd door de Honours Academy van de Universiteit Leiden.