Werelderfgoedstatus voor brieven van Indonesische voorvechter van vrouwenrechten Kartini
UNESCO heeft een grote verzameling handgeschreven brieven en het archief van Raden Ajeng Kartini (1879-1904) erkend als documentair werelderfgoed. Kartini verzette zich tegen genderongelijkheid in de feodale Javaanse samenleving, waaronder gedwongen huwelijken, polygamie en gebrek aan onderwijs voor vrouwen.
De brieven en het archief zijn afkomstig uit de collecties van Universitaire Bibliotheken Leiden (326 brieven en gerelateerde stukken), Nationaal Archief Den Haag (9 brieven), Nationaal Archief Indonesië (9 stukken).
De drie collecties zijn gezamenlijk ingeschreven in het mondiale UNESCO Memory of the World Register. Deze lijst bevat documentair erfgoed dat van uitzonderlijke betekenis is en bewaard moet worden voor toekomstige generaties. Wij zijn UNESCO dankbaar voor deze eervolle toekenning.
Brieven Kartini - D H 1200
De Leidse Kartini-collectie bevat 101 persoonlijke handgeschreven brieven van Kartini uit de periode 1900-1904. Het merendeel van deze in het Nederlands geschreven brieven is gericht aan Rosa Manuela Abendanon-Mandri. Zij was de echtgenote van Jacques Henry Abendanon, directeur van het departement van Onderwijs, Eeredienst en Nijverheid in Batavia. Hun kleinzoon heeft in 1986 de brieven geschonken aan het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV). De collectie is door schenkingen van historicus C. Fasseur (2001) en het Van Vollenhoven Instituut (2014) aangevuld. Daarnaast bevat de collectie brieven van de zussen van Kartini -Roekmini, Kardinah, Kartinah en Soematri- en aan Kartini gerelateerde documenten. De Leidse Kartini-collectie van het KITLV wordt sinds 2014 door de UBL beheerd.
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofAmbities en frustraties
Kartini werd in 1879 geboren als dochter van Raden Mas Adipati Ario Samingun Sosroningrat, regent van Jepara. Sosroningrat liet zijn kinderen onderwijs volgen aan Europese scholen in de regio. Kartini volgde tot haar twaalfde jaar onderwijs maar moest daarna van school om zich volgens traditioneel gebruik in afzondering voor te bereiden op haar gedwongen huwelijk. Tijdens haar afzondering schreef Kartini brieven naar verschillende Nederlandse vrienden en kennissen, waarin zij haar kijk gaf op de Javaanse cultuur, kolonialisme, geloof en vrouwenemancipatie. Ze maakte zich sterk voor de oprichting van scholen voor vrouwen en verzette zich tegen gedwongen huwelijken, polygamie en het gebruik van afzondering. In 1903 volgde een gedwongen huwelijk met Raden Mas Ario Djojo Adiningrat, regent van Rembang, op voorwaarde dat ze onderwijs mocht volgen, een school mocht oprichten en onderwijs voor vrouwen mocht stimuleren.
‘Reeds in mijne kinderjaren, toen ‘t woord “emancipatie” nog geen klank, geen beteekenins voor mijne ooren had, en geschriften, en werken, die het daarover hadden, ver buiten mijn bereik waren, ontwaakte in mij een verlangen, dat gaanderweg grooter en grooter werd: het verlangen naar vrijheid en onafhankelijkheid, zelfstandigheid.’
- Kartini (Japara, 25 mei 1899)
Betekenis voor de wereld
Kartini overleed kort na de geboorte van haar eerste kind. Ze schreef haar laatste brief in 1904, zes dagen voor de noodlottige bevalling. In 1911 werden delen van de brieven vanwege haar moderne ideeën over onderwijs, emancipatie en genderongelijkheid door Jacques Henry Abendanon uitgegeven. Aansluitend volgden vertalingen in het Maleis, Sundanees, Javaans, Indonesisch, Engels, Russisch, Arabisch, Japans en Frans. Na haar dood werden haar ideeën over onderwijs voor vrouwen voortgezet met de oprichting van Kartini-scholen.
Kartini-tentoonstelling
Naar aanleiding van de UNESCO-erkenning is over de Leidse Kartini-collectie de online tentoonstelling Kartini, advocate of women’s rights gemaakt. De tentoonstelling gaat aan de hand van stukken uit de collectie in op Kartini, de brieven en haar nalatenschap.
Impact
Kartini wordt gezien als een iconisch feministe en haar kritische blik op de patriarchale samenleving op Java en het koloniaal racisme inspireerden latere generaties feministen en politici. Sukarno, de eerste president van Indonesië, riep in 1946 haar geboortedag (21 april) uit tot Kartini-dag en verklaarde haar in 1964 tot nationale held van Indonesië.
Zes Leidse UNESCO-documenten
Met de toekenning van de documentair werelderfgoedstatus voor de brieven en het archief van Kartini beheert de UBL inmiddels zes collecties met deze internationale UNESCO-status. Dit betreft naast Kartini De eerste reis rond de wereld van Ferdinand Magellaan (zie video) in 2023, Hikayat Aceh (zie video) in 2023, Panji (zie video) in 2017, Babad Diponegoro (zie video) in 2013 en La Galigo (zie video) in 2011. Al deze documenten zijn gedigitaliseerd en via Digital Collections vrij beschikbaar.