Frontex-directeur Hans Leijtens: ‘Wij houden geen migratie tegen, maar willen het wel fatsoenlijk regelen’
Hoe ziet Europese grensbewaking eruit? Op 14 april is Hans Leijtens, uitvoerend directeur van Frontex en voormalig commandant van de Koninklijke Marechaussee, in Den Haag voor een lunchlezing. We spraken hem over grensbewaking, migratie en de rol van Frontex.
Op 14 april geef je een lunchlezing op je Alma Mater, hoe kijk je terug op je tijd bij de Universiteit Leiden?
‘Ik heb eerst de militaire academie gedaan en was avondstudent toen ik in 2004 begon aan Bestuurskunde en later promoveerde bij de Universiteit Leiden. Ik heb dus niet heel veel meegemaakt van het Leidse studentenleven, maar ik vond de academische cultuur enorm aanstekelijk.’
Je bent nu twee jaar uitvoerend directeur bij Frontex, wat doet Frontex?
‘We bestaan nu twintig jaar en de eerste jaren richtten we ons vooral op coördinatie en informatie. Vanaf 2019 zijn we een uitvoerend agentschap, dat betekent dat wij mensen en middelen op verzoek van EU-lidstaten inzetten ter ondersteuning.’
Irreguliere migratie
Irreguliere migranten zijn migranten zonder geldige documenten om een land binnen te komen of om in een land te verblijven.
Hoe ziet die ondersteuning eruit?
‘We hebben vier verschillende taken. De eerste is letterlijk aan de grens staan om te controleren. Primair om reguliere grensoverschrijding te faciliteren, bijvoorbeeld op Schiphol, maar ook om irreguliere grensoverschrijding te voorkomen. Als tweede ondersteunen we landen bij de terugkeer van mensen die in Europa zijn uitgeprocedeerd. Dat is een nationale verantwoordelijkheid, maar eigenlijk ondersteunen wij bij meer dan de helft de gevallen.’
‘Onze derde taak is grensoverschrijdende criminaliteit bestrijden. We hebben geen opsporingsbevoegdheid maar kunnen wel signaleren en interveniëren. Als vierde taak verzamelen en verspreiden we informatie. Dat doen we niet als inlichtingendienst, maar we leveren feiten aan de instanties waarmee we samenwerken zodat zij goede besluiten kunnen nemen.’
Je werkt samen met veel verschillende landen, die vast allemaal wat anders willen en vragen. Hoe ga je daarmee om?
‘Met de EU-lidstaten hebben we een Frontex-verordening die omschrijft wat we kunnen doen. Maar landen bepalen zelf met welk deel van dat mandaat zij iets doen. Zo kunnen ze vragen om expertise, meer of minder grensbewaking. Vroeger leverden we gewoon wat een land wilde, maar nu adviseren we ook over wat een land nodig heeft, en dat kan lastig zijn.’
Wat maakt dit lastig?
‘Neem bijvoorbeeld Spanje, wij denken dat we van toegevoegde waarde kunnen zijn rondom de Canarische eilanden, maar dat ligt politiek gevoelig omdat de centrale regering in Madrid en de regering in de Canarische eilanden daar andere ideeën over hebben. We kunnen druk uitoefenen, maar als zij weigeren kan Frontex niks opleggen, we hebben geen autonomie.’
Over politiek gesproken: migratie staat hoog op de agenda. Wat is de rol van Frontex?
‘Ik ben geen politicus, maar bevind me wel in een ecosysteem dat wordt beïnvloed door de politiek. Daarom zijn feitelijke omstandigheden zo belangrijk. Wij hebben gerapporteerd dat het aantal irreguliere grensoverschrijdingen terugloopt.
'Ik zal nooit zeggen dat meer of minder goed of slecht is'
Dat haalt niet de voorpagina van De Telegraaf, maar het zijn wel de feiten. Ik zal nooit zeggen dat meer of minder goed of slecht is, dat is aan de politiek om daar wat van te vinden.’
Hebben jullie invloed op die dalingen?
‘Nee, het is veel te complex om dat terug te brengen tot één of twee factoren, laat staan dat dat onze verdienste is. Ons werk is niet om migratie tegen te houden, maar wel hoe we dat fatsoenlijk regelen, zowel effectief als met respect voor de mensen die het betreft. Afspraken met landen kunnen een groot verschil maken. Dat betekent niet dat er minder mensen zijn die willen migreren, maar dat er minder mogelijkheid is om die reis te maken.’
‘Irreguliere migratie wordt in 90% van de gevallen door smokkelaars gefaciliteerd. Dat is een enorme markt vanuit criminologisch oogpunt gezien. Als je die verstoort, zie je wel effect. Maar zolang mensen aanleiding hebben om te migreren, zullen ze dat blijven doen.’
De huidige geopolitieke spanningen kunnen aanleiding zijn om te migreren, zien jullie dat terug?
‘Het duurt altijd even voordat we die effecten zien. Toen Rusland Oekraïne binnenviel kwam migratie snel op gang, maar als je kijkt naar alles wat er nu in het Midden-Oosten gebeurt, zien we nog weinig effect aan de Europese buitengrenzen.’
‘Opvallend is dat met name migranten uit Zuid-Amerika er nu eerder voor kiezen om visavrij naar Spanje te reizen dan naar Noord-Amerika. Dat zien wij dan niet als irreguliere grensoverschrijding. In Europa is de grootste groep asielzoekers mensen die met een visum binnenkomen en langer blijven, niet door irreguliere grensoverschrijding.’
Maar dat lijkt wel het beeld dat er door de media en politiek wordt geschetst?
‘Even voor de verhouding: er zijn tussen de twee- en driehonderdduizend irreguliere grensoverschrijdingen tegenover één miljoen asielaanvragen. Dus het is niet zo dat het openen of sluiten van grenzen betekent dat er minder asielaanvragen voorkomen.
'Het is niet zo dat het openen of sluiten van grenzen betekent dat er minder asielaanvragen voorkomen'
Zo zijn visums niet Europees geregeld, maar maken landen onderling afspraken. Deze legal pathways zijn gecreëerd om te voorkomen dat mensen irregulier binnenkomen.’
Wat zie jij als grootste uitdaging voor Frontex?
‘Immigratie en de afspraken uit het Europese Asiel- en Migratiepact die volgend jaar moeten worden geïmplementeerd. Wij gaan dingen niet anders doen, maar we moeten ons wel anders organiseren. In grenszones moeten complete centra komen waar afhandeling plaatsvindt van asielzoekers, niet-asielzoekers en alles wat daarbij komt kijken. Hoe kun je dat op een humane manier doen? Dat is een gigantische logistieke uitdaging.’
Er liggen plannen om door te groeien naar dertigduizend medewerkers, geeft dat vertrouwen voor de toekomst?
‘Dat is een interne uitdaging. Bij landen heerst de angst dat het ten koste gaat van hun eigen capaciteit omdat wij extra mensen nodig hebben. Dertigduizend mensen klink goed en aardig, maar je moet je ook afvragen of dat verschil gaat maken. Wat is de toekomst van grensbewaking? Dat is niet per se extra mensen inzetten, maar ook nadenken hoe het slimmer en effectiever kan.’
Lunchlezing
Op 14 april van 12:00 - 13:00 uur geeft Hans Leijtens de lunchlezing: 'European Border Policing Amidst (Geo-) Political Turmoil'
Meld je hier aan