Stappenplan voor cursusontwerp 

Wil je je cursus verbeteren op basis van evaluaties, nieuwe werkvormen integreren, of het vak moderniseren?  Hier bieden we handvatten voor elke fase van het ontwerpproces, of je nu aan de start staat van een nieuwe cursus of een bestaande cursus wilt vernieuwen. 

Op deze pagina:

1. De plaats van je cursus in het curriculum 
2. Leerdoelen formuleren 
3. Inhoud en toetsing ontwerpen 
4. Programma en activiteiten uitwerken 
5. Syllabus maken 
6. Opstarten van de organisatie 
7. Onderwijsvisie
8. Advies en ondersteuning

1. Onderzoek de plaats van je cursus binnen het curriculum 

Onderzoek eerst welke plaats jouw cursus inneemt binnen het curriculum van de opleiding. Dit bepaalt het niveau (link naar niveaus 100-600) van je vak en je krijgt een idee van de doelgroep. Houd ook rekening met of je vak een rol speelt in een overkoepelende leerlijn zoals academische vaardigheden. Het begrijpen van de bredere context helpt je een goed doordacht cursusontwerp en een bijbehorende syllabus te maken. 

• Bekijk het curriculum in de studiegids en raadpleeg de eindtermen van de opleiding. Bij vragen kun je contact opnemen met de opleidingsvoorzitter. 
• Evalueer de doelgroep: wat zijn de belangrijkste kenmerken van de studenten die je cursus volgen en hoe kun je hierop inspelen? Moet je rekening houden met studenten van verschillende opleidingen of uiteenlopende kennisniveaus? 

2. Leerdoelen formuleren 

Formuleer heldere en meetbare leerdoelen die aansluiten bij de eindtermen van de opleiding. Maak gebruik van de volgende elementen:  

1. de doelgroep 
2. een actief en meetbaar werkwoord 
3. het onderwerp waar het leerdoel aan gerelateerd is.  

Voorbeelden: 

Wil je meer hulp bij het opstellen van je leerdoelen? Gebruik dan de leerdoelengenerator voor een overzichtelijke manier om je leerdoelen te formuleren. Daar vind je ook uitleg over de criteria waaraan een goed leerdoel moet voldoen.  

3. Inhoud en toetsing ontwerpen 

Zodra je duidelijke en meetbare leerdoelen hebt geformuleerd, moet je ervoor zorgen dat studenten deze doelen kunnen bereiken. Dit betekent dat je een leertraject moet ontwerpen dat hen ondersteunt in het behalen van de leerdoelen. 

Een belangrijk uitgangspunt bij het ontwerpen van een cursus is constructive alignment: het afstemmen van je leerdoelen, werkvormen en toetsing zodat ze elkaar versterken.

Leeractiviteiten en materiaal 

Welke activiteiten gaan studenten doen om de leerdoelen te bereiken? Dit zijn de onderdelen die je cursus of lessen vormen.  

• Bepaal welk studiemateriaal studenten kunnen bestuderen.  
• Op welke manieren kunnen studenten zelfstandig de leerdoelen behalen? Hoe kunnen ze oefenen, hoe kunnen ze hun kennis testen?  
• Welke leeractiviteiten ga je aanbieden? Bijvoorbeeld: 
  • Moeten studenten kennis kunnen toepassen? Zorg ervoor dat studenten de vaardigheden die je van hen verwacht, kunnen oefenen tijdens het college of de les, in korte oefeningen of in de vorm van opdrachten. 
  • Gaat het om analytische vaardigheden ontwikkelen? Organiseer discussies of laat studenten elkaar feedback geven via peer review. 

In deze stap denk je vast ook al een beetje na over de werkvormen, de kanalen en tools die je gebruikt, maar in stap 4 zet je dat nog eens duidelijk op een rijtje.  

Blended learning 

Vorm een beeld in hoeverre je gebruik wilt maken van blended learning. Dit artikel geeft een korte introductie op blended learning. 

Om je contacturen optimaal te benutten, kun je het concept Flipping the Classroom inzetten. Hierbij bereiden studenten zich voorafgaand aan het college voor met kennisclips [link] of ander lesmateriaal, waardoor er tijdens het college meer ruimte is voor verdieping en interactie.  

Synchroon en asynchroon aanbod 

Gebruik het artikel The Synchronous vs. Asynchronous Balancing Act van Dan Levy om na te denken over hoe je de balans tussen synchroon en asynchroon lesmateriaal organiseert. Het artikel stelt twee belangrijke vragen: 

• Hoe verdeel je de inhoud van je vak tussen synchroon en asynchroon materiaal? 
• Hoe gebruik je asynchroon materiaal om je syncrhone onderwijsbijeenkomsten (colleges en werkgroepen) te verbeteren? 

Levy geeft praktische voorbeelden van het splitsen van educatieve inhoud, zoals de ‘laundry test’ voor asynchrone activiteiten. Een stap toevoegen tussen het asynchroon leren en live sessies helpt om inzicht te krijgen in de voortgang van studenten en stelt je in staat om je live colleges beter af te stemmen op hun behoeften. Levy raadt aan klein te beginnen, bijvoorbeeld door een paar lessen te veranderen en te evalueren wat werkt. 

Toetsing en feedback 

Start met het ontwerp van je toetsing [link]. Welke formatieve toetsmethoden kun je gebruiken om studenten feedback te geven en hen inzicht te geven in hun voortgang? Wat zijn de summatieve toetsmethoden waarmee je kunt beoordelen of de leerdoelen zijn behaald? Meer weten over toetsing? De pagina toetsontwerp [link] en andere onderdelen in de sectie toetsen en beoordelen [link] helpen je hier op weg.

4. Uitwerken programma en activiteiten 

Na het uitwerken van de globale cursusinhoud, is het belangrijk om een concreet overzicht te maken van het programma. Werk uit welke activiteiten en tools je gaat inzetten om de leerdoelen te behalen en of je gebruik wilt maken van blended learning en welke onderdelen je synchroon (live) aanbiedt en welke je asynchroon beschikbaar stelt. 

Overweeg de volgende vragen:  

• Brightspace en andere tools: Hoe zet je Brightspace [link] in en zijn er aanvullende tools die kunnen ondersteunen bij het behalen van de leerdoelen?  
• Gebruik van bestaande media: Zijn er opgenomen colleges, kennisclips of andere multimedia die je kunt gebruiken om de stof over te brengen? 
• Samenwerking bij groepsopdrachten: Hoe begeleid je de samenwerking tussen studenten? Welke communicatiemiddelen of platforms kunnen daarbij helpen? 
• Peer review: Overweeg je om peer review in te zetten? Bekijk de mogelijkheden van FeedbackFruits [link].  
• Kennis toetsen: Ga je gebruik maken van tussentijdse quizzes of oefenmogelijkheden via Brightspace Quizzes [link] of andere tools zoals Wooflash [link]?  
• Creatieve opdrachten: Overweeg je om creatieve opdrachten in te zetten zoals het maken van video’s of podcasts? Welke ondersteuning heb je daarbij nodig? 
• Werkvormen: Welke werkvormen pas je toe? Kijk voor inspiratie op de pagina Activerende werkvormen [link]. 
• Interactie en betrokkenheid: Wil je tools gebruiken zoals Wooclap [link] of Wooflash [link] om interactie tijdens college te stimuleren? 

5. Sylllabus maken 

Gebruik alle voorgaande stappen om een gestructureerde en heldere syllabus te maken. De syllabus is een cruciaal document voor studenten, omdat het duidelijkheid biedt over de leerdoelen, de planning van de colleges en de verwachtingen. Besteed daarom voldoende aandacht aan het vormgeven van je syllabus, zodat deze niet alleen alle benodigde informatie bevat, maar ook goed ingericht is. 

In de syllabus neem je naast de leerdoelen en praktische informatie (zoals het rooster en de toetsvormen) ook een gedetailleerd programma van de colleges en de bijbehorende onderwerpen op. Hiermee kun je de verwachtingen van studenten managen en zorg je voor duidelijke communicatie over het verloop van het vak. 

Voorbeelden van praktische zaken die in de syllabus kunnen staan: 

• Het schema van colleges en deadlines 
• Toetsvormen en bijbehorende deadlines 
• Verwachte voorbereidingstijd per week 
• Een kort overzicht van studiemateriaal 

Opstarten van de organisatie 

Nadat je de syllabus hebt opgesteld, is het tijd om de praktische en technische organisatie van je cursus in gang te zetten. Van het inrichten van Brightspace tot het plannen van toetsing, er zijn veel aspecten die aandacht verdienen. In andere delen van deze website vind je uitgebreide hulpmiddelen en richtlijnen. Hieronder alvast een overzicht van essentiële stappen voor de praktische organisatie van je cursus:

Onderwijsvisie 

Wil je meer weten over de visie op het onderwijs van de Universiteit Leiden, dank kun je je verdiepen in de onderwijsvisie [https://www.universiteitleiden.nl/onderwijs/over-ons-onderwijs/visie]. Interesse in de speerpunten van de faculteit op het gebied van onderwijs? Lees dan verder in het Facultair Strategisch Plan (FSP).  

Advies en ondersteuning 

Heb je behoefte aan tips, advies, of loop je vast tijdens het voorbereidingsproces? Neem contact op met ECOLe. Wij kunnen je op weg helpen met praktische tips en voorbeelden, of samen met jou bespreken of er meer uitgebreide ondersteuning nodig is. Afhankelijk van je vraag kunnen wij je direct helpen of je doorverwijzen naar een van de expertisecentra binnen de universiteit. Zo zorgen we ervoor dat je altijd toegang hebt tot de juiste begeleiding om je cursus succesvol vorm te geven.